Tahminler: Savaşın Transdinyester'e uğraması mümkün mü?

"Transdinyester bölgesinin kâğıt üstündeki sahibi olan Moldova tarafından Ukraynalı birliklere verilmesi gereken izin konusunda bir sorun yok gibi görünüyor."

Çevirmenin notu: Moldova, kısa ama çetin geçen bir maziye sahip küçük bir ülke. Sovyetlerin dağılmasından sonra yaşanan savaşla birlikte ülkeden kopan Transdinyester bölgesi, tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti. Savaş, Moldova ile Rusya arasında bir anlaşmayla sona erdi ve Rus barış güçleri neredeyse 20 yıldır cephe hattında bekliyor. Rumenlerin çoğunlukta olduğu Moldova’da azınlıklara yönelik yasaklar göz önüne alındığında ülkenin Ukrayna ile benzerlikleri olduğu söylenebilir. Ülkede yaygın olarak konuşulmasına rağmen Rusça hala resmi dil statüsünde değil. Yaşanan savaşın müsebbibi de tam olarak bu konuydu. 2020’nin sonlarına doğru Moldova’da AB yanlısı Maya Sandu, devlet başkanlığı seçimlerini kıl payı farkla kazandı. Geçen yıl boyunca, Rusya’ya sadık eski Devlet Başkanı İgor Dodon’dan kalan her şey tasfiye edildi. Sandu, ayrıca yaklaşmakta olan reformlar için ABD’nin desteğine ihtiyaç duyulduğundan söz etti ve kısa bir süre sonra Washington’u önemli bir stratejik ortak olarak nitelendirdi.

Ukrayna, Transdinyester cephesini açacak mı?

Gevorg Mirzayan — Vzglyad (2 Mart 2023)

Moldova Transdinyester Cumhuriyeti, 1990’larda Moldova’dan kopan ve kısmen tanınan bir bölge. Fakat aynı zamanda Rusya’nın Dinyester üzerindeki gerçek köprübaşı. Transdinyester’e hem görünürde hem de pasaportlar açısından yüz binlerce Rus yaşıyor. Güvenlikleri, diğerlerinin yanı sıra Rus barış gücü birliğinden birkaç bin asker tarafından sağlanıyor. Rus askerler, ayrıca Kolbasna köyü yakınlarındaki cephanelikleri de koruyor; burada Sovyet döneminden bu yana on binlerce ton mühimmat depolanmış durumda.

Tüm bunlar, Transdinyester’i Kiev rejiminin saldırısı için çok uygun bir hedef haline getiriyor. Vladimir Zelenskiy, bu bölgeye saldırarak bir taşla birkaç kuş vurmuş olur.

İlk olarak, burada depolanan mühimmatı ele geçirir. Evet, çoğunun son kullanma tarihi geçmiş, uygunsuz koşullarda depolanmış ve çoğu rutubet yemiş halde. Fakat binlerce tonu muhtemelen hala kullanılabilir ve Kiev’in başka alternatifi de kalmadı. Ukrayna kuvvetleri, ciddi bir mühimmat kıtlığı yaşıyor ve bu da herhangi bir saldırı başlatmak bir yana mevzilerini başarılı şekilde korumalarına bile engel oluyor.

İkincisi Zelenskiy, Rus barış güçlerine saldırarak ve Rus sivillerin hayatını tehlikeye atarak Moskova’yı onların fiziksel olarak korunması için tedbirler almaya zorluyor. Ancak coğrafi bakımdan Transdinyester, [resmi olarak parçası olduğu] Moldova ile Ukrayna arasında sıkışmış durumda; Moldova ise Romanya ve Ukrayna arasında sıkışmış durumda. Dolayısıyla Transdinyester’e dönük kurtarma harekâtı için Rusya’nın bölgeye acilen bir koridor açmaya dönük dev bir çaba sarf etmesi gerekecek ki bu koridor, Rus ordusunun yedeklerini harcaması anlamına gelir; bunlar, Moskova’nın ileride Ukrayna’nın Zaporojye oblastının güneyini ele geçirme teşebbüslerini engelleyeceği yedeklerin ta kendisi.

Zelenskiy, bu fırsatı kaçırmak istemiyor gibi görünüyor. Rusya Savunma Bakanlığı tarafından yapılan resmî açıklamada “Elde edilen bilgilere göre Kiev rejimi, yakın gelecekte Transdinyester Moldova Cumhuriyeti’ne karşı Ukrayna Silahlı Kuvvetlerine bağlı birlikler tarafından gerçekleştirilecek silahlı bir provokasyona hazırlanıyor” ifadelerine yer verildi. Çeşitli kaynaklar, Ukrayna birliklerinin Transdinyester sınırları yakınında yoğunlaştığını bildiriyor.

Zelenskiy’in Transdinyester’e saldırmak için üç şeye ihtiyacı var. Birincisi bir gerekçe, ikincisi izin, üçüncüsü kabul.

Gerekçe konusunda bir sorun yaşamayacak gibi görünüyor; Kiev rejimi bu konuda da Üçüncü Reich tarafından kullanılan yöntemlere başvuracak. Basitçe anlatmak gerekirse Hitler’in Polonya’yı işgali için bahane olan Gleiwice’deki hadise tekrarlanacak. Rusya Savunma Bakanlığı, “İşgal için bahane olarak Transdinyester topraklarından Rus birlikleri tarafından düzenlendiği iddia edilecek bir saldırı planlanıyor. Bu amaçla sahnelenen istilaya katılan Ukraynalı sabotajcılar, Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri mensubu kılığına sokulacak” diye açıklıyor.

Transdinyester bölgesinin kâğıt üstündeki sahibi olan Moldova tarafından Ukraynalı birliklere verilmesi gereken izin konusunda bir sorun yok gibi görünüyor. ABD ve AB, Moldova’yı — daha önce Ukrayna’yı olduğu gibi — Rusya aleyhtarı bir ülkeye dönüştürmek için büyük yatırımlar yaptı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a göre Batı, NATO’ya katılmaya hevesli, Romanya ile birleşmeye hazır ve genel manada neredeyse her şeye hazır olan Maya Sandu’yu oldukça özel yöntemlerle Moldova’nın başına getirmeyi başardı. Ve bu birliktelik için Transdinyester’deki ihtilafın çözülmesi gerekiyor. Birincisi toprak anlaşmazlığı ve Rus üsleri nedeniyle Moldova, Romanya’ya [ve dolayısıyla AB ve NATO’ya] kabul edilmeyecek ve ikincisi, Transdinyester’in endüstriyel potansiyeli olmadan Romanya [Avrupa Birliği’nin en yoksul ülkelerinden biri] daha da yoksul olan Moldova ile pek ilgilenmez.

Varyete ve sirk mafyası [Zelenskiy rejimi eski Ukrayna Başsavcısı Yuriy Lutsenko tarafından böyle anılıyordu] Moldova’nın Ukrayna’dan yardım istemesi için gerekçenin ana hatlarını çoktan çizdi. İddiaya göre Kiev, Rusya’nın Moldova’da gerçek bir darbe hazırlığında olduğuna dair verileri Kişinev’e iletti. Moldova Cumhurbaşkanı Sandu da bu suçlamaları dile getireli çok oldu. Sandu, “Yakın gelecekle ilgili planlar, bazı kamu binalarına saldıracak ve insanları rehin alacak askeri eğitim almış sabotajcıların da dahil olduğu eylemleri içeriyor. Sözde muhalefet, Kişinev’deki hükümeti değiştirmek istiyor” demişti.

Fakat ne yazık ki Kiev için bu suçlamalar Sandu tarafından dış politika için değil, iç politika için kullanılıyor. Moldova Cumhurbaşkanı, [ülkedeki yaşam standartlarındaki ciddi düşüş nedeniyle hükümet karşıtı kitlesel mitingler düzenleyen] muhalefeti Rus casusu olarak yaftalamak, ardından istihbarat teşkilatlarının yetkilerini artırmak ve Moldova’da kendi diktatörlüğünü kurmak istiyor. Henüz Ukrayna’nın Transdinyester’i işgal etmesine izin vermeye hazır değil, zira Sandu [ya da Moldovalı seçkinlerin önemli bir kısmı] bu türden bir adımın neler getireceğinin farkında. Aslında Kişinev, ciddi yıkım ve can kayıplarıyla dolu bir savaşa sürüklenmiş olacak.

Teorik olarak Sandu bunu yapmaya zorlanabilir, bunun için Zelenskiy’in Kiev rejiminin yabancı sponsorlarından işgal için izin alması gerekir. Ancak burada yeni bir komplikasyon ortaya çıkıyor.

Evet, Batı Rusya Federasyonu’nun stratejik mağlubiyeti fikrinden vazgeçmiyor. Polonya ve Britanya, çatışmaları tırmandırmanın yollarını arıyor. Fakat Vladimir Putin’in [Rusya’nın START 3’e katılımının askıya alınması ve Batı’nın Rus halkının ve Rus devletinin varlığına yönelik oluşturduğu varoluşsal tehdit hakkındaki] son açıklamaları Moskova’nın çıtayı yükseltmeye hazır olduğuna işaret ediyor. Dolayısıyla Transdinyester’e yönelik bir saldırı gerçek bir casus belli olabilir.

Batı, bu alternatifi görmezden geldiği sürece Transdinyester’deki Rus vatandaşları ve askerleri nispeten güvende olacak. Ancak bunun sadece geçici bir çözüm olduğu aşikâr. Burada da Transdinyester’i Rusya’ya ya da en azından Karadeniz kıyısına bağlayacak bir bölgesel koridorun gerekliliği tartışılıyor.

(Gevorg Mirzayan, Vzglyad - Çeviri: Emre Köse, emrekose.substack.com)