Siyonizm’in çöküşü / Ilan Pappe

Hamas'ın 7 Ekim'deki saldırısı eski bir binayı vuran depreme benzetilebilir. Çatlaklar zaten kendini göstermeye başlamıştı ama artık temellerinde de görülebilir hale geldi. Kuruluşundan bu yana 120 yıldan fazla bir süre geçen Filistin'deki Siyonist proje -Arap, Müslüman ve Orta Doğu ülkesine bir Yahudi devleti empoze etme fikri- çökme ihtimaliyle karşı karşıya olabilir mi? Tarihsel olarak, bir devletin alabora olmasına neden olabilecek çok sayıda faktör vardır. Komşu ülkelerin sürekli saldırılarından ya da kronik iç savaşlardan kaynaklanabilir. Vatandaşlara hizmet sunamaz hale gelen kamu kurumlarının çöküşünü takip edebilir. Genellikle yavaş bir parçalanma süreci olarak başlar, ivme kazanır ve kısa bir süre içinde bir zamanlar sağlam ve sarsılmaz görünen yapılar yıkılır.

Zorluk, erken göstergeleri tespit etmekte yatmaktadır. Burada, İsrail örneğinde bunların her zamankinden daha açık olduğunu iddia edeceğim. Siyonizmin çöküşüyle sonuçlanması muhtemel bir tarihsel sürece -ya da daha doğru bir ifadeyle, bu sürecin başlangıcına- tanıklık ediyoruz. Ve eğer teşhisim doğruysa, o zaman özellikle tehlikeli bir konjonktüre de giriyoruz demektir. Zira İsrail krizin büyüklüğünün farkına vardığında, tıpkı Güney Afrika apartheid rejiminin son günlerinde yaptığı gibi, krizi kontrol altına almak için vahşi ve sınır tanımayan bir güç ortaya koyacaktır.

1.

İlk gösterge İsrail Yahudi toplumunun parçalanmasıdır. Şu anda bu toplum, ortak bir zemin bulamayan iki rakip kamptan oluşmaktadır. Çatlak, Yahudiliği milliyetçilik olarak tanımlamanın anomalilerinden kaynaklanmaktadır. İsrail'de Yahudi kimliği bazen dindar ve seküler gruplar arasında teorik bir tartışma konusu olmaktan öteye gitmezken, şimdi kamusal alanın ve devletin karakteri üzerine bir mücadele haline gelmiştir. Bu mücadele sadece medyada değil sokaklarda da sürüyor.

Birinci kamp 'İsrail Devleti' olarak adlandırılabilir. Bu kamp daha seküler, liberal ve çoğunlukla orta sınıf Avrupalı Yahudilerden ve onların soyundan gelenlerden oluşuyor. 1948'de devletin kurulmasında etkili olan bu kesim geçen yüzyılın sonuna kadar devlet içinde hegemonik bir konumda kaldı. Hiç kuşkunuz olmasın, 'liberal demokratik değerleri' savunmaları, Ürdün Nehri ile Akdeniz arasında yaşayan tüm Filistinlilere çeşitli şekillerde dayatılan apartheid sistemine olan bağlılıklarını etkilememektedir. Temel arzuları Yahudi vatandaşların, Arapların dışlandığı demokratik ve çoğulcu bir toplumda yaşamalarıdır.

Diğer kamp ise işgal altındaki Batı Şeria'da yaşayan yerleşimciler arasında gelişen “Yahudi Eyaleti”. Ülke içinde giderek artan bir desteğe sahip ve Kasım 2022 seçimlerinde Netanyahu'nun zaferini garantileyen seçmen tabanını oluşturuyor. İsrail ordusu ve güvenlik servislerinin üst kademelerindeki etkisi katlanarak artıyor. Yahudi Eyaleti, İsrail'in tarihi Filistin topraklarının tamamına yayılan bir teokrasi olmasını istiyor. Bunu başarmak için Filistinlilerin sayısını en aza indirmeye kararlı ve El Aksa'nın yerine bir Üçüncü Tapınak inşa etmeyi düşünüyor. Üyeleri bu sayede Kitabı Mukaddes'teki krallıkların altın çağını yeniden yaşayabileceklerine inanıyor. Onlara göre, bu çabaya katılmayı reddeden laik Yahudiler de Filistinliler kadar sapkındır.

İki kamp 7 Ekim'den önce şiddetli bir şekilde çatışmaya başlamıştı. Saldırıdan sonraki ilk birkaç hafta boyunca, ortak bir düşman karşısında farklılıklarını rafa kaldırmış gibi göründüler. Ancak bu bir yanılsamaydı. Sokak çatışmaları yeniden alevlendi ve uzlaşmayı neyin sağlayabileceğini görmek zor. Daha olası olan sonuç zaten gözlerimizin önünde gerçekleşiyor. Ekim ayından bu yana İsrail Devletini temsil eden yarım milyondan fazla İsraillinin ülkeyi terk etmesi, ülkenin Yahudi Eyaleti tarafından yutulmakta olduğunun bir göstergesidir. Bu, Arap dünyasının ve hatta belki de tüm dünyanın uzun vadede tahammül edemeyeceği bir siyasi projedir.

2.

İkinci gösterge İsrail'in ekonomik krizidir. Siyasi sınıfın, Amerikan mali yardımına giderek daha fazla bağımlı hale gelmenin ötesinde, sürekli silahlı çatışmaların ortasında kamu maliyesini dengelemek için herhangi bir planı yok gibi görünüyor. Geçen yılın son çeyreğinde ekonomi yaklaşık %20 oranında geriledi; o zamandan beri toparlanma kırılgan bir seyir izliyor. Washington'un 14 milyar dolarlık taahhüdünün bunu tersine çevirmesi pek olası değil. Aksine, aralarında Türkiye ve Kolombiya'nın da bulunduğu bazı ülkelerin ekonomik yaptırımlar uygulamaya başladığı bir dönemde İsrail'in Batı Şeria'daki askeri faaliyetlerini arttırırken Hizbullah ile savaşma niyetini sürdürmesi halinde ekonomik yük daha da ağırlaşacaktır.

Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'in sürekli olarak Batı Şeria'daki Yahudi yerleşimlerine para aktaran ancak bakanlığını yönetmekten aciz görünen beceriksizliği krizi daha da ağırlaştırıyor. İsrail Devleti ile Yahudiye Eyaleti kampları arasındaki çatışma ve 7 Ekim olayları bazı ekonomik ve mali elitlerin sermayelerini devlet dışına taşımalarına neden oluyor. Yatırımlarını başka bir yere taşımayı düşünenler, vergilerin %80'ini ödeyen İsraillilerin %20'sini oluşturuyor. 

3.

Üçüncü gösterge ise İsrail'in giderek parya bir devlet haline gelmesiyle artan uluslararası izolasyonudur. Bu süreç 7 Ekim'den önce başlamış ancak soykırımın başlamasından bu yana yoğunlaşmıştır. Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından benimsenen benzeri görülmemiş tutumlar bunu yansıtmaktadır. Daha önce, küresel Filistin dayanışma hareketi insanları boykot girişimlerine katılmaları için harekete geçirebilmiş, ancak uluslararası yaptırım olasılığını ilerletememiştir. Çoğu ülkede, siyasi ve ekonomik kurumlar arasında İsrail'e destek sarsılmaz bir şekilde devam etti. 

Bu bağlamda, UAD ve UCM'nin son kararları -İsrail'in soykırım yapıyor olabileceği, Refah'taki saldırısını durdurması gerektiği, liderlerinin savaş suçlarından tutuklanması gerektiği- sadece elit görüşünü yansıtmak yerine küresel sivil toplumun görüşlerine kulak verme girişimi olarak görülmelidir. Mahkemeler Gazze ve Batı Şeria halkına yönelik acımasız saldırıları hafifletmedi. Ancak İsrail devletine yönelik, hem yukarıdan hem de aşağıdan gelen ve giderek artan eleştiri korosuna katkıda bulundular.

4.

Dördüncü ve birbiriyle bağlantılı gösterge ise dünyanın dört bir yanındaki genç Yahudiler arasında yaşanan değişimdir. Son dokuz ayda yaşanan olayların ardından pek çok kişi artık İsrail ve Siyonizm ile olan bağlarını bir kenara bırakmaya ve Filistin dayanışma hareketine aktif olarak katılmaya istekli görünüyor. Özellikle ABD'deki Yahudi cemaatleri bir zamanlar İsrail'e eleştirilere karşı etkili bir dokunulmazlık sağlıyordu. Bu desteğin kaybedilmesi ya da en azından kısmen kaybedilmesi, ülkenin küresel konumu açısından önemli sonuçlar doğuracaktır. AIPAC[1], yardım sağlamak ve üyelerini desteklemek için hala Hıristiyan Siyonistlere güvenebilir, ancak önemli bir Yahudi seçmen kitlesi olmadan aynı zorlu organizasyon olmayacaktır. Özetle lobinin gücü aşınıyor.

5.

Beşinci gösterge İsrail ordusunun zayıflığıdır. IDF'nin elindeki son teknoloji silahlarla güçlü bir kuvvet olduğuna şüphe yok. Ancak 7 Ekim'de sınırlılıkları ortaya çıktı. Pek çok İsrailli ordunun son derece şanslı olduğunu düşünüyor ancak Hizbullah Hamas ile koordineli bir saldırıya katılmış olsaydı durum onlar için çok daha kötü olabilirdi. O tarihten bu yana İsrail, Nisan ayındaki uyarı saldırısında yaklaşık 170 insansız hava aracı ile balistik ve güdümlü füzeler konuşlandıran İran'a karşı kendisini savunmak için ABD'nin başını çektiği bölgesel bir koalisyona çaresizce bağımlı olduğunu gösterdi. Siyonist proje her zamankinden daha fazla Amerikalılardan gelen büyük miktarlardaki malzemenin hızlı bir şekilde teslim edilmesine bağlıdır ki bu olmadan güneydeki küçük bir gerilla ordusuyla bile savaşamaz.

İsrail'in hazırlıksızlığı ve kendini savunmadaki yetersizliği konusunda ülkenin Yahudi nüfusu arasında yaygın bir algı oluşmuş durumda. Bu durum, 1948'den beri yürürlükte olan ultra Ortodoks Yahudilerin askerlik muafiyetinin kaldırılması ve binlercesinin askere alınması yönünde büyük bir baskıya yol açtı. Bu durum savaş alanında pek bir fark yaratmayacak olsa da ordu hakkındaki karamsarlığın boyutunu yansıtıyor ve İsrail içindeki siyasi bölünmeleri derinleştiriyor.

6.

Son gösterge ise genç nesil Filistinliler arasındaki enerji yenilenmesidir. Bu kuşak, Filistinli siyasi elitten çok daha birlik içinde, organik bağlarla birbirine bağlı ve beklentileri konusunda nettir. Gazze ve Batı Şeria'daki nüfusun dünyanın en genç nüfusu olduğu düşünüldüğünde, bu yeni öncü grubun kurtuluş mücadelesinin seyri üzerinde muazzam bir etkisi olacaktır. Filistinli genç gruplar arasında yapılan tartışmalar, Filistin Yönetimi'nin bir devlet olarak tanınma kampanyasına karşıt bir özgürleşme vizyonunu takip edecek gerçekten demokratik bir örgüt --ya yenilenmiş bir FKÖ ya da tamamen yeni bir örgüt- kurmakla meşgul olduklarını gösteriyor. Gözden düşmüş iki devletli bir model yerine tek devletli bir çözümden yana görünüyorlar.

Siyonizmin düşüşüne karşı etkili bir yanıt verebilecekler mi? Bu cevaplaması zor bir soru. Bir devlet projesinin çöküşünü her zaman daha parlak bir alternatif takip etmez. Orta Doğu'nun başka yerlerinde -Suriye, Yemen ve Libya'da- sonuçların ne kadar zorlu ve uzun süreli olabileceğini gördük. Bu durumda söz konusu olan bir dekolonizasyon meselesidir ve geçtiğimiz yüzyıl sömürge sonrası gerçekliklerin her zaman sömürge koşullarını iyileştirmediğini göstermiştir. Sadece Filistinlilerin eylemliliği bizi doğru yöne taşıyabilir. Er ya da geç, bu göstergelerin patlayıcı bir şekilde birleşmesinin Filistin'deki Siyonist projenin yok olmasıyla sonuçlanacağına inanıyorum. Bu gerçekleştiğinde, boşluğu dolduracak güçlü bir kurtuluş hareketinin var olmasını ummalıyız.

İnsanlar bu fikri ister hoş karşılasın ister korksun, İsrail'in çöküşü öngörülebilir hale gelmiştir. Bu olasılık bölgenin geleceğine ilişkin uzun vadeli tartışmalara yön vermelidir. İnsanlar, İngiltere ve ardından ABD'nin öncülüğünde bir Arap ülkesine bir Yahudi devleti dayatmaya yönelik yüzyıllık girişimin yavaş yavaş sona erdiğini fark ettikçe bu konu gündeme gelmeye devam edecektir. Siyonist girişim, çoğu artık ikinci ve üçüncü kuşak olan milyonlarca yerleşimciden oluşan bir toplum yaratacak kadar başarılı oldu. Ancak Siyonistlerin varlıkları, ilk geldiklerinde olduğu gibi, anavatanlarında kendi kaderlerini tayin etme ve özgürlük mücadelesinden asla vazgeçmeyen milyonlarca yerli halka kendi iradelerini şiddet ve katliamla dayatma becerilerine bağlı. Önümüzdeki on yıllarda yerleşimciler var olmak istiyorlarsa Siyonist yaklaşımdan vazgeçmiş olduklarını ve özgürleştirilmiş, sömürgesizleştirilmiş bir Filistin'de eşit vatandaşlar olarak yaşamaya istekli olduklarını göstermeleri gerekecek.(Ilan Pappe/New Reft Review)

[1] Amerikan İsrail Halkla İlişkiler Komitesi, 1963’ten beri Amerika Birleşik Devletleri'nin yasama ve yürütme organlarında İsrail yanlısı politikaları savunan bir lobicilik grubudur.