İsrail Büyükelçisi: Gazze zaferi İran ve Hamas'ın yenilgisi olacak

ABD'nin İsrail Büyükelçisi Jacob (Jack) Lew, “Globes” tarafından Perşembe günü Tel Aviv'de düzenlenen İsrail'deki Arap toplumunun potansiyeli konulu konferansta “Globes” muhabiri Asaf Uni'ye özel bir röportaj verdi. Lew, Globes'a verdiği özel mülakatta Arapların İsrail toplumundaki rolü, ABD-İsrail ilişkilerinin durumu, Suudi Arabistan'la normalleşme potansiyeli üzerine konuştu. Büyükelçi Lew'in görüşleri, her iki ülkenin karşılaştığı karmaşıklıklara ve zorluklara ışık tutarak bölgede anlayış ve işbirliğinin geliştirilmesinin önemini vurguluyor. 

***

Lew 1955 yılında New York'ta Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Harvard Üniversitesi ve Georgetown Üniversitesi'nde öğrenim gördü ve Clinton yönetiminde özel danışman olarak görev yaptı.

Obama yönetiminde 2013-2017 yılları arasında Hazine Bakanı olarak görev yaptıktan sonra özel sektörde çalıştı ve prestijli üniversitelerde dersler verdi. Geçtiğimiz Kasım ayından bu yana ABD'nin İsrail Büyükelçisi olarak görev yapmaktadır. Atama sürecinde Hamas'ın İsrail'e yönelik 7 Ekim saldırısından sinagogdayken haberdar oldu.

Lew, Arap toplumunun özel sektöre entegrasyonunun önemi, bunu başarmanın yolları ve avantajlarının yanı sıra ABD'deki üniversite kampüslerindeki gösteriler, savaşın ekonomik sonuçları, Refah konusunda İsrail ile ABD yönetimi arasındaki çatışma ve İsrail ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesine yönelik görüşmeler gibi birçok yakıcı konu hakkında konuştu.

Büyükelçi ayrıca Gazze Şeridi'nde tutulan İsrailli rehineleri “her gün” düşündüğünü, “silah sevkiyatının durdurulmasıyla ilgili dramın abartıldığını” ve “rehineler meselesinin çözülmesi gerektiğini, bir çözüm bulmak için zamanın daraldığını” söyledi.

''Araplar teknoloji okuyor ama yine de iş bulmakta zorlanıyor''

Bu akşamki konferansa katılmak sizin için neden önemliydi? İsrail Arap toplumuna mesajınız nedir?

Burada olmak çok güzel. Arap ve Yahudi toplumunun her alanında entegrasyonun iş dünyası ve toplum için ne anlama geldiğinden bahseden CEO'lar var. Bu çok önemli bir söylem. İş dünyasında bunu her gün yapıyor olmanız, ilerlemek için beklemek zorunda olmadığınız anlamına geliyor.

Bu İsrail toplumu için çok önemli bir konu ve Amerikan toplumunu düşündüğümde, bu Amerikan toplumu için de önemli bir konu.

Arap toplumunun entegrasyonu sadece yapılması gereken doğru şey değil, aynı zamanda yapılması gereken akıllıca şeydir. Herkes için daha iyi bir gelecek için onları kullanmanın yolu budur.

Geçmişte dünyanın en güçlü ekonomisini yönettiniz. Eğer başarılı bir CEO sizden tavsiye isteseydi, bu ne olurdu?

Amerikan ekonomisinin karşılaştığı zorluklar, gelecek için gerekli olan işleri yapacak uygun niteliklere sahip insanları bulmaktır. Hazine bakanı olduğum dönemde, ne kadar boş iş olduğunu ve kaç kişinin iş aradığını incelerdim.

Aylar geçtikçe, iş arayan insanlar ve boş işler olduğunu ve aradaki farkın kapanmadığını gördüm. Nasıra'da yaptığım konuşmalara geçiyorum. Orada bana, az önce söylediklerimi bilmeden, teknolojinin İsrail ekonomisini yönlendirdiğini, Arapların teknoloji okuduğunu ve yine de iş bulmakta zorlandıklarını söylediler.

Eğer doğru insanlara sahipseniz ekonomiyi harekete geçirebilirsiniz. İlgili niteliklere sahip insanlara ihtiyacınız var. Technion'da bana Arapları nüfus içindeki oranlarına göre kabul ettiklerini söylediler ve bu çok etkileyici.

Ancak dil zorlukları için gerekli niteliklere sahip insanları bulmanın zor olduğunu söylediler. Kamusal alanda faaliyet gösteren biri olarak bu bana ne anlatıyor? Dil becerilerinin daha erken geliştirilmesi gerektiğini. Genel olarak, özel piyasa devletten daha hızlı değişebiliyor. Bir şeyleri daha hızlı sarsabilirsiniz. Hükümetler daha yavaş hareket ediyor.

Yani sonuç Arap toplumundan daha fazla işçi almak mı?

Evet. Ayrıca okul öğrencilerinin gerekli dil eğitimini alması gerekiyor.

Arap nüfusun entegrasyonu konusunda ne yapıyorsunuz?

Çeşitli programlarımız var, örneğin gazetecilik alanında. Globes pilot uygulama olarak benimsediğimiz bir şeyi üstlendi. Arap gazetecilerin İsrail gazetecilik camiasına entegrasyonuna yönelik bir programı finanse ettik. Anladığım kadarıyla Globes bunu kapsamlı bir şekilde yapıyor. Bu gibi pilot programların finansmanında umduğunuz şey budur.

İsrail ekonomisi, İsrail'e yönelik ekonomik boykot çağrılarına dayanabilir mi?

Savaş sırasında İsrail'in şaşırtıcı derecede sağlam bir ekonomiye sahip olduğunu gördük. Eğer ABD'deki işgücünden benzer oranda işçiyi (ordu yedek kuvvetlerine) çekecek olsaydım, bu kadar çabuk toparlanabilir miydik bilmiyorum.

Bence burada etkileyici bir dayanıklılık var. Daha uzun vadede bu soruya cevap vermek zor. Yatırım boykotu meselesi yeni bir şey değil ve şu ana kadar geniş bir etkisi olmadı.

İş alanında herhangi bir etki görmüyorum. Durum böyle olduğu sürece İsrail ve küresel teknoloji arasındaki bağlantı olduğu gibi kalacaktır. ABD'deki protestoların önemli bir değişime işaret ettiğini düşünmüyorum. Daha ziyade anlık bir fenomen. Asıl soru, neden böyle bir tepki var ve bunu nasıl değiştirirsiniz? Cevabın bir kısmı daha çok eğitimle ilgili.

Burada savaşı durdurmaya zorlayacak ciddi bir ekonomik darbe senaryosu görmüyor musunuz?

Bence İsrail'in savaşı başarıyla sonlandırması için pek çok neden var, bu arada İsrail güvende olacak. Ve sonra ilerlemesi devam edecek. Kredi notunun düşürülmesinden sonra bile İsrail'in notu hala çok yüksek.

İşin özünde ticari bağlar güçlü. İsrailli teknoloji şirketleriyle ve onların sunduklarıyla çalışıyoruz. Bence bu bağların on yıl sonra bile nasıl bu şekilde kalabileceğini görmemiz gerekiyor.

''Normalleşme Suudi Arabistan, İsrail, ABD ve dünyanın geri kalanının çıkarınadır''

7 Ekim'den önce bölgesel barışı ve İsrail ile Suudi Arabistan arasındaki normalleşmeyi ilerletebileceğinizi düşündünüz. ABD'deki oylamaya altı ay kaldı ve İsrail'in kuruluşundan bu yana tarihindeki en uzun savaşın başlamasından yedi ay sonra. Böyle bir anlaşma hala mümkün mü?

Görevimi kabul ettim çünkü Suudi Arabistan ile normalleşme yolunda ilerlemenin Suudi Arabistan, İsrail, ABD ve dünyanın geri kalanının çıkarına olduğuna o zaman da şimdi de inanıyorum. Buradaki fikir İsrail'in bölgede daha fazla kabul görmesi ve aynı zamanda İran ve vekillerinin izole edilmesidir.

Bu amaçla ne yapılması gerekiyor?

Bu hala Suudi Arabistan, İsrail ve ABD'nin ulusal çıkarlarına uygun, bu nedenle görüşmelerin devam ettiğini düşünüyorum. Bence savaş durulana kadar bu işi sonlandırmak zor olacak. Stratejik konulara odaklanmak için elimizden geleni yapıyoruz.

Hamas ve İran için 7 Ekim trajedisinin üstesinden gelmek bir yenilgi olacaktır. Onların istediği bu değildi - İsrail'in ılımlı Arap devletleri arasında daha fazla kabul görmesi.

Bu İsrail'de bazı zor seçimler yapılmasını gerektirecektir. Bunlar normal bir ortamda zor seçimlerdir ve 7 Ekim'den sonra daha da zorlaşacaktır. Ama liderliğin anlamı budur.

İsrail'siz bir ABD-Suudi anlaşması olabilir mi?

Üçlü bir anlaşmanın avantajları Senato ile birlikte çalışabilmek ve anlaşmaları yasama yoluyla bağlayıcı hale getirebilmek. Eğer üçlü bir anlaşma olursa bu çok daha kolay olacaktır. Senatör Lindsey Graham üçlü bir anlaşma olmadan bunu yapmanın pek mümkün olmadığını söyledi.

ABD-İsrail ilişkilerine ne oldu? Neden bozuldular?

İnsanların hafızaları ve dikkat süreleri eskisi kadar uzun değil. Son iki haftada yaşananlar iki ülke arasındaki ilişkiyi büyük ölçüde değiştirmedi. Konu silah sevkiyatı olduğunda bile. Burada iptal edilen değil, durdurulan bir tür silah sevkiyatından bahsediyoruz. Geçen hafta da silah gönderdik. Şu anda 850 milyon dolarlık silah sevkiyatı yolda. Ve milyarlarca dolar tutarında daha fazla silah gelecek.

Büyükelçi, Refah konusunda Başkan Biden'ın tutumunu açık bir şekilde ortaya koyduğunu da sözlerine ekledi:

“Başkan'ın söyledikleri yeni değildi ve Refah'taki ilerlemeyle ilgili olarak hem özel olarak hem de kamuoyu önünde söyledi. Onun için önemli olan Refah'taki savaşçı olmayan nüfusun tehlikeli bölgeden çıkarılmasıydı. Bu görüşmeler halen devam ediyor.''

Başkan Biden'ın geçtiğimiz hafta CNN'e verdiği bir mülakatta bahsettiği ve ABD ile İsrail'de büyük bir öfke yaratan silah sevkiyatının durdurulması konusunda ise Lew şunları söyledi:

Bugün geldiğimiz noktaya bakacak olursak, silah sevkiyatıyla ilgili dramanın abartıldığını düşünüyorum. Bu bağlamda insanların bugün nerede olduğumuzu hatırlamaları gerekiyor. Başkan'ın bunu açıkça ifade ettiğini düşünüyorum. Benim hissiyatım geçen haftadan bu yana konunun daha az yoğun olduğu yönünde.

Refah konusunda ise Lew şunları ekledi:

Refah'taki hedefler hakkında soru sormadık. Önemli olanın bunun nasıl yapıldığı olduğunu söyledik. Burada yorumlarımızın ciddiye alındığını biliyoruz. İsrail kendi kararlarını vermek zorundadır, ancak silah tedariki konusunda bizim kararlarımızı da dikkate almak zorundadırlar.

''Çözüm bulmak için zaman tükeniyor''

Savunma Bakanı Gallant'ın dün söyledikleri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Gallant'ın söyledikleri bizim defalarca söylediğimiz şeyler. Bakan Blinken da çeşitli mülakatlarda bunu söyledi. Mesele sadece Hamas'ın dört taburunu yenmek değil, daha sonra ne olacağı ve Hamas'ın komuta ve kontrolünün geri gelip gelemeyeceği sorusu.

Peki Hamas'ın geri dönememesi için ne gerekiyor? Çatışmalardan sonra ne olacağı sorusu çatışmaların kendisinden kopuk değil. Cibaliya'daki çatışmalar devam ediyor çünkü Hamas geri dönüyor. Bence burada verilmesi gereken bir karar var ve Bakan Gallant'ın açıklamaları bizim de dile getirdiğimiz endişeleri arttırdı.

Bizim amacımız barış olması. İsrail için daha güvenli bir gelecek ve Filistinlilerin uğruna ölmek değil yaşamak isteyecekleri bir gelecek. Özellikle 7 Ekim'den sonra çok zor olduğunu bildiğimiz konuları gündeme getirdik.

Rehineleri düşünüyor musunuz?

Her gün.

Peki kamuoyu perde arkasında neler olup bittiğinin ne kadar farkında?

Perde arkasında pek çok şey oluyor. Bir de Gazze'deki savaştan ciddi zarar gören sivillere yardım meselesi var ki bu daha kamusal bir mesele. Arabulucular aracılığıyla Hamas'la kurulan temaslar ise daha özel olmak zorunda.

Bir anlaşmaya yaklaştık mı?

İsrail'in Hamas'a, Hamas'ın kabul etmesi gereken çok geniş kapsamlı teklifler sunduğunu açıkça ifade ettik. O da şöyle dedi: Evet ama. Sonra da taleplerle geri geldi. Asıl soru, tarafları bir karara zorlamak için nasıl yeterince ilgili hale getireceğimiz. Savaşı sona erdirmek için bu hayati önem taşıyor. Rehineler meselesi çözülmeli. Bir çözüm bulmak için zaman daralıyor. (YDH)