Filipinler barış sürecinin aktörleri

Filipinler'in Mindanao adasındaki barış sürecinde başkent Manila'daki Rodrigo Duterte yönetiminin onayladığı Bangsamoro Organik Yasası (BOL), yaklaşık 50 yıllık sürecin aktörlerini gündeme taşıdı.

Moro Ulusal Kurtuluş Cephesini (MUKC) kuran Nur Misuari, MUKC'den ayrılarak Moro İslami Kurtuluş Cephesini (MİKC) kuran ve liderliğini yapan Selamet Haşim ve Haşim'in halefi Hacı Murad İbrahim, Moroların özgürlük mücadelesinde önemli figürler olarak tarihe geçti.

Süreçte Misuari, Haşim, İbrahim, Mindanao Adasındaki Cotabato şehrinin eski Belediye Başkanı Muslimin Sema ve önceki Devlet Başkanı Benigno Aquino ile Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte barış sürecinin mimarları olarak ön plana çıktı.

MUKC'yi kuran Misuari

Filipinler'in Sulu kentinde, 1939'da doğan Misuari, MUKC'yi 1972'de kurarak Moroların tek vücut haline gelebileceğini, bölgede devam eden tarihsel adaletsizliğe karşı mücadele edilebileceğini gösterdi.

Misuari'nin 1976'daki Trablus Agremanında Moroları temsilen masaya oturarak, eski Başbakan Ferdinand Marcos hükümetinin tekliflerini kabul etmesi MUKC'nin yönetiminde çatlak oluşturdu.

MUKC'nin 1996'da Misuari ve Jikiri isimleriyle iki kola ayrılması hareketin Manila hükümeti karşısında bir kez daha güç kaybına uğramasına yol açtı.

Barış sürecinin bugünlere gelmesine ve BOL referandumuna desteğini ilan eden Misuari, federalizme de karşı olmayacağını belirtiyor.

Emir Haşim Selamet

MİKC lideri Selamet Haşim, 1942'de Mindanao eyaletinde doğdu. Haşim, 1976'da kurduğu MİKC'nin İslami eğitim ve hassasiyetler çerçevesinde kalarak mücadelenin sürdürüleceğini gösterdi.

Manila hükümetince bölgeye iskan ettirilen Hristiyan nüfus ile Bangsamoro Müslümanlarının barış içinde yaşayabileceğini savunan Selamet, Müslümanların siyasete girmesi ve yönetimde yer alarak kendi inançlarını siyasi arenada savunması gerektiğini anlattı.

İlerleyen yaşına rağmen sahadaki mücadeleyi bırakmayan Selamet'in 2003'te kalp rahatsızlığı nedeniyle hayatını kaybetmesinden önce son sözleri, "Kalplerimize mücadelemizin tohumlarını ekmiş olarak öleceğim. Yeni nesil Moro cihadını sürdürecek." oldu.

Hacı Murad İbrahim

Mindanao'da 1948'de doğan Hacı Murad İbrahim, 2012'de önceki Devlet Başkanı Benigno Aquino ile barış anlaşmasının çerçevesini oluşturdu.

İbrahim, çerçeve anlaşmanın 2014'te Bangsamoro Kapsamlı Agremanına (CAB) dönüşmesinde harekete liderlik yaptı.

Aquino döneminde Manila hükümetine teklif edilen Bangsamoro Temel Yasası (BBL) görüşmeleri ilerlerken SAF-44 olayı olarak da bilinen Mindanao'nun Mamasapano semtinde Ocak 2015'te çatışmalar meydana geldi. 44 Filipin polisinin hayatını kaybettiği olaylarda 18 Moro savaşçısı da yaşamını yitirdi.

BBL görüşmeleri ve karşılıklı barış süreci, Temmuz 2016'da Duterte'nin göreve gelmesine kadar ertelenerek akamete uğradı.

Muslimin Gampong Sema

Kotabato şehrinde 1949'da doğan Sema, 2001-2009 yılları arasında 3 dönem Kotabato belediye başkanlığı yaptı.

Sema, başkanlığının son döneminde MUKC çatısı altında bölge insanının daha yüksek seviyede barış sürecine dahil olarak temsil edilebilmesini sağladı.

Bölgede etkinliği yüksek olan Sema, MİKC'yi de destekleyerek Moro'da "Barış adamı" olarak biliniyor.

Benigno Aquino

Başkent Manila'da 1960'da doğan Benigno Aquino, 2010-2016 arasında Filipinler’in 15. Devlet Başkanı olarak görev yaptı.

MİKC ile Filipinler'in barış çerçevesinin sürdürüldüğü Aquino döneminde, süreç kapsamlı hale getirildi.

Başkanlığı döneminde Ocak 2015'te SAF-44 olarak bilinen çatışmalar meydana geldi. 44 Filipin polisinin hayatını kaybettiği olaylarda 18 Moro savaşçısı da yaşamını yitirdi.

Polisin bölgedeki başka bir radikal unsura karşı düzenlediği operasyonda meydana gelen SAF-44 olayı ülke çapında yankı uyandırarak barış sürecini akamete uğrattı.

Bölgede "doğru yolun adamı" olarak bilinen Aquino, görev süresinin sonunda barış sürecinin devam etmesi gerektiğini ancak bunun bir sonraki başkanlık döneminde sürdürülebileceğini belirtti.

Rodrigo Duterte

Filipinleri oluşturan 3 ana adadan biri olan Visayas Adası'nın Leyte eyaletinde 1945'te doğan Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, diğer ana ada Mindanao'nun Davao şehrinde belediye başkanlığı yaptı.

Duterte, görevinin son döneminde devlet başkanlığı için adaylığını koydu ve Haziran 2016'da göreve seçildi.

Başkanlık kampanyasında Moro'da sürece yasal katkı sağlayacağını ilan eden Duterte, göreve geldikten sonra meclis ve senatodan geçirilen BOL'u Ağustos 2018'de devlet başkanı sıfatıyla imzaladı.

Duterte, 21Ocak 2019'da yapılacak BOL referandumu için "Halkoylaması, Moro sorununun yasal çözümüdür." ifadesini kullanarak, referandumda "evet"ten yana tavır belirtti.

Moro bölgesinde "Yapacağını söyleyen demir yumruk" olarak nam salan Duterte'nin, anne tarafından Morolarla akrabalığı olduğu söyleniyor. (AA)