Afrika'yı kaybeden Fransızlar Macron'a tepkili

Nijer'deki darbe sonrası 15 ülkeden oluşan bölgesel birlik ECOWAS'ın 7 günlük ültimatomu sona erdi. Ülkeye askeri müdahale riski bulunuyorken Fransa'da da başka bir tartışma dönüyor. Fransa'da farklı görüşlerden 94 Senatör, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'a, Paris yönetiminin son dönemde Afrika'da Fransız karşıtlığına dönüşen politikalarını kınayan bir mektup gönderdi. "Fransafrik olmadan Fransa Afrika'da silinmeye mahkum mu?" başlıklı mektupta, "Dün Mali, Orta Afrika Cumhuriyeti, Burkina Faso, bugün de Nijer Fransa'yı, Fransız kuvvetlerini ve şirketlerini reddetti." ifadeleri kullanıldı.

Fransız basınında yer alan haberlere göre, aralarında Roger Karoutchi, Bruno Retailleau ile Christian Cambon gibi isimlerin yer aldığı 94 senatör, Macron'a Fransa'nın Afrika'daki politikasını gözden geçirmesi çağrısında bulunarak, "Fransafrik olmadan Fransa Afrika'da silinmeye mahkum mu?" başlıklı ortak mektup yazdı. Mektupta, "Dün Mali, Orta Afrika Cumhuriyeti, Burkina Faso, bugün de Nijer Fransa'yı, Fransız kuvvetlerini ve şirketlerini reddetti." ifadesi kullanıldı.

Fransızca kullanımı da düştü

"Bugün, kıtada Fransafrik projesinin yerini askeri açıdan Rusafrik, ekonomik açıdan Çinafrik, diplomatik açıdan Amerikaafrik aldı" denilen mektupta, Afrika kıtasında Fransızca dilinin kullanımının da İngilizce'ye kıyasla düşüşe geçtiğinin altı çizildi.

Fransa'nın Cezayir, Tunus ve Fas gibi Kuzey Afrika ülkeleriyle ilgili sorunlarına atıfta bulunulan mektupta, Fransa'nın Sahra altı Afrika'da güçlü olduğu Fildişi Sahili, Senegal gibi ülkelerde de protesto edildiği hatırlatıldı.

"Fransa'nın Afrika vizyonunu masaya yatır vakti geldi"

Mektupta, Macron'a "Artık Fransa'nın Afrika vizyonunu ve Fransa ile bağlarını masaya yatırmanın zamanı gelmedi mi? Çünkü dost kıta Afrika, Fransa'nın bölgedeki varlığına artık tahammül göstermiyor gibi görünüyor." sorusu yöneltildi.

Ne olmuştu?

Nijer'de Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, 26 Temmuz'da Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurlarınca alıkonulmuş ve o akşam asker yönetime el koyduğunu duyurmuştu. Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Abdurrahmane (Ömer) Tchiani, 28 Temmuz'da Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) isimli cuntanın liderliğini üstlenmiş ve geçiş hükümetinin başına geçmişti.

Fransa'nın 1500 askeri bulunuyor

Darbe sonrası binlerce Nijerlinin başkent Niamey'deki Fransız Büyükelçiliği önünde gösteri düzenlemesi ve göstericilerden bazılarının elçiliğe saldırması, Fransa'nın bu ülkedeki varlığına ilişkin tartışmaları beraberinde getirmişti.

Fransa'nın uranyum zengini, ancak yaklaşık 20 milyonluk nüfusuyla dünyanın en fakir ülkelerinden biri olan Nijer'de 1500 askeri bulunuyor.

Mali ve Burkina Faso’da darbeler yaşandı

Mali ve Burkina Faso'daki darbelerden sonra bu ülkelerde "terörle mücadele" adı altında bulunan askeri unsurlarını zorunlu olarak Nijer'e kaydıran Fransa, Nijer'de cunta yönetiminin, Paris makamlarıyla önceden yapılan askeri anlaşmaları askıya alma kararını tanımadığını açıklamıştı.

Cuntaya yönelik askeri müdahaleyi destekleyen Paris yönetimi, şu aşamada askeri unsurlarını çekmeyerek, sadece Nijer'deki yaklaşık 600 vatandaşını tahliye etmekle yetindi. Fransa, darbenin ardından Nijer'e yönelik kalkınma yardımlarını ve bütçe desteklerini askıya aldığını da duyurmuştu.

7 günlük ultimatom yayımlanmıştı

Geçtiğimiz ay, 15 ülkeden oluşan bölgesel birlik ECOWAS, devrilen Başkan Mohamed Bazoum'u yeniden göreve getirmezlerse Nijer'deki darbecilere karşı yedi günlük bir ultimatom yayınlamıştı. Ancak cunta geri adım atmayı reddetti. Ultimatomun sona erdiği pazar günü, Nijer sınırlarındaki ülkelerde silahlı bir müdahale veya hareketlenme işaretine dair hiçbir belirti görülmedi.

Fransa 1970'ten bu yana Nijer’den uranyum tedarik ediyor

18 nükleer santralde 56 reaktörü çalıştırmak için yıllık ortalama 7 bin 800 metrik ton doğal uranyuma ihtiyaç duyan Fransa, eski sömürgesi Nijer'den yaklaşık 50 yıldır uranyum temin ediyor. Fransız devletine ait nükleer enerji şirketi Orano, eski ismiyle "Areva", Nijer devletiyle Sahra Çölü'nde yer alan Arlit kenti yakınlarındaki açık ocak maden sahasını işletiyor.

Nijer, Fransa’nın 3. En büyük tedarikçisi konumunda

Euratom Tedarik Ajansına (ESA) göre, Nijer, 2005-2020 döneminde, Kazakistan ve Avustralya'nın ardından arzın yüzde 19'unu karşılayarak Fransa'nın 3. en büyük uranyum tedarikçisi konumunda bulunuyor. Uranyum tedarikinde sadece Nijer'e bağımlı olmayan Fransa'nın halihazırda 3 yıllık ihtiyacı karşılayacak zenginleştirilmiş uranyum stoku olduğu tahmin ediliyor. Buna karşın Avrupa Birliği (AB), uranyum ihtiyacının yüzde 25'ini Nijer'den karşılıyor. Nijer, Kazakistan'ın ardından AB'nin en büyük 2. uranyum tedarikçisi olarak kabul ediliyor.

Afrika ve Batı ülkelerinden çağrı

Afrika ülkeleri, Batılı ülkeler ve uluslararası örgütler Bazoum'un serbest bırakılması ve demokrasinin yeniden sağlanması çağrısında bulundu. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da Cumhurbaşkanı Bazoum'a "tereddütsüz destek verdiklerini" söyledi. Birleşmiş Milletler ülkeye yardım göndermeye devam edeceğini bildirdi. Avrupa Birliği (AB) ise Nijer'e mali desteğini ve ülkeyle olan güvenlik işbirliğini askıya aldı.

Fransa mali yardımları askıya aldı

Fransa da "Nijer halkı tarafından demokratik olarak seçilen Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum, Nijer Cumhuriyeti'nin tek Başkanıdır. Fransa, General Tchiani liderliğindeki askeri darbeden ortaya çıkan yetkilileri tanımıyor" açıklamasında bulundu ve ülkeye yönelik tüm mali yardımları askıya aldıklarını belirtti.

"Nijer'e müdahale olursa, üye ülkelerden birine saldırırız"

Nijer'de geçen hafta yapılan darbe sonrasında Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, Cumhurbaşkanı Bazum'un serbest bırakılmasını talep etmiş aksi durumunda 1 hafta içinde askeri müdahalede bulunacaklarını açıklamıştı. Darbe yapan cuntacılar ise bu sözlere meydan okuyarak "Nijer'e askeri müdahalede bulunursanız dostlarımız Gine, Mali, Burkina Faso hariç üye ülkelerden birine ani bir saldırı düzenleriz." açıklamasını yaptı.(Ajanslar)