ABD, Suriye'de ne istiyor?

ABD'nin Suriye'deki temel hedefleri, bölgedeki çıkarlarını korumak ve müttefikleri arasındaki dengeyi sağlıyor. Macquarie Üniversitesi'nde terörle mücadele alanında yüksek lisans öğrencisi Ali Rizk'in makalesine göre Washington'un politikası, müttefikleri Türkiye ile İsrail'in talepleri arasında denge kurmaya çalışırken karmaşık bir tablo sunuyor. ABD, Suriye'de çok boyutlu bir strateji izleyerek hem kendi çıkarlarını hem de müttefiklerinin taleplerini karşılamaya çalışıyor. 

Amerikan yönetimi, Suriye'nin eski Cumhurbaşkanı Beşşar el-Esed'in düşüşü sonrası fırsatlar hakkında sessiz kalsa da, Suriye sahasındaki olaylar Washington için özellikle bölgede liderlik ettiği ittifak içindeki belirgin boşluklar nedeniyle zorluklar barındırıyor. Amerika Birleşik Devletleri'nin iki önemli müttefiki olan Türkiye ve İsrail arasında, Suriye'deki son gelişmeleri kendi lehlerine kullanmaya çalışan bu iki ülke arasında belirgin bir farklılık ortaya çıktı.

Bu ikilem karşısında Washington, Suriye'deki yeni yönetimden ve sponsoru Türkiye'den, İsrail müttefikini memnun edecek garantiler almak istiyor. Aynı zamanda, Amerikan kurumu (hem Cumhuriyetçi hem de Demokrat Parti) Suriye'nin IŞİD terörü için bir sığınak haline gelmesi senaryosunun gerçekleşmemesini sağlamaya çalışıyor.

Giriş

Suriye sahasında yaşanan hızlı gelişmeler ve Donald Trump'ın ikinci kez Beyaz Saray'ın yönetimini devralmasına yaklaşılırken, gözler Amerika Birleşik Devletleri'nin Suriye dosyasında izleyeceği politikaya çevrildi. Şimdiye kadar göstergeler, Washington'un Türkiye'nin Suriye'deki vesayet projesini onayladığını işaret ediyor, ancak derinlemesine bir inceleme, bu onayın IŞİD'le mücadele (Amerika'nın temel talebi) ve İran'ın nüfuzunu kırma (İsrail'in temel talebi) gibi şartlarla birlikte geldiğini ortaya koyuyor. Ankara'nın da bu şartları kabul ettiği anlaşılıyor, bu da Kürtlerle ilgili bir düzenleme üzerinde çalışıldığını gösteriyor.

Amerika Türkiye'nin vesayetini destekliyor

Beyaz Saray'dan yapılan açıklamalara göre, Türkiye'ye Suriye'de vesayet rolü üstlenmesi için yeşil ışık yakıldı. Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) lideri Ahmed eş-Şaraa ile Şam'da görüştükten sonra Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı Orta Doğu İşlerinden Sorumlu Yardımcısı Barbara Leaf, "Türkiye'nin tarihsel ve dengeli nüfuzundan" ve "Suriye'deki Türk çıkarlarından, özellikle güvenlik alanında" bahsetti. Trump ise bu konuda daha açık sözlüydü ve "Türkiye Suriye'deki anahtarı elinde tutuyor," dedi.

Amerika'nın Suriye'deki Türk projesini onaylama ihtimalini güçlendiren bir diğer faktör, Trump'ın ilk döneminde de benzer bir politika izlemeye hazır görünmesiydi. 2018 yılı sonlarında Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı bir telefon görüşmesinde Trump, Amerikan birliklerini Suriye'den çekme kararı alarak herkesi şaşırttı ve böylece Türk birliklerinin Amerika'nın müttefikleri olan Kuzey Suriye'deki Kürtlere karşı harekete geçmesine izin verdi. Ayrıca, Trump'ın Suriye'yi stratejik önemi olan bir dosya olarak görmediğini de belirtmek gerekir.

İsrail'in tutumu ve Türkiye ile farklılıklar

Fakat, Amerika'nın Suriye'den çekilmesi ve Türkiye'nin vesayetinin onaylanması senaryosu kaçınılmaz değil. Trump'ın bilinen değişkenliğinin yanı sıra, İsrail'in Amerika'nın politikası üzerindeki etkisi de bu konuda belirleyici olabilir. Trump'ın ikinci döneminde İsrail ile ilişkilerin en iyi durumda olacağına dair işaretler var. Özellikle, Mike Huckabee'nin Washington'un İsrail Büyükelçisi olarak seçilmesi bu durumu gösteriyor. Huckabee, İsrail sağının aşırı uçlarıyla uyumlu dini bir inanca sahip olması ve bu atamanın Dışişleri Bakanı ve Ulusal Güvenlik Danışmanı gibi önemli pozisyonların açıklandığı bir döneme denk gelmesi nedeniyle önemli bir seçim.

Burada sorulması gereken soru, Türkiye ile İsrail'in projeleri arasındaki çelişkinin Suriye dosyasında nasıl bir etki yaratacağı. Suriye'nin eski rejiminin devrilmesi her iki taraf için de ortak bir hedef olsa da, her birinin kendi motivasyonları var. Erdoğan liderliğindeki Türkiye, Suriye'yi Osmanlı İmparatorluğu'nun ihtişamını yeniden canlandırma ve Kürtleri kontrol altına alma perspektifinden görüyor. İsrail ise Suriye'yi Hizbullah'ın tedarik hatlarını kesme ve İran'ın rolünü zayıflatma açısından değerlendiriyor. Ayrıca, İsrail Suriye'yi zayıf bir devlet haline getirme fırsatını da değerlendiriyor.

Türkiye'nin projesi Amerika'nın önceliklerini karşılıyor

Bu tablo karşısında, Trump'ın Suriye'deki Türk projesini onaylayıp onaylamayacağı sorusu gündeme geliyor. Fakat, İsrail'in tercihleri ile Türk projesi arasındaki çelişki, Washington'un Türk projesini tercih etmesine neden olabilir. Özellikle IŞİD'le mücadele konusunda Washington, bu örgütün yeniden yükselmesini engellemeye çalışıyor. Amerika Birleşik Devletleri, el-Esed hükümetinin düşüşünden hemen sonra DEAŞ kamplarına yoğun hava saldırıları düzenledi.

İsrail'in önceliklerini güvence altına alması ve Arap müttefiklerin endişeleri

Bu, Washington'un Türkiye'nin, İsrail'in aleyhine vesayetini onaylayacağı anlamına gelmiyor. Beyaz Saray, yeni Suriye yönetiminden (ve dolayısıyla Türkiye'den) İran'ın Suriye'de etkin bir aktör olmaması gibi temel bir İsrail talebiyle ilgili taahhütler almaya çalışıyor. Barbara Leaf'in Ahmed eş-Şaraa ile görüşmesinden sonra yaptığı açıklamada, İran'ın Suriye'nin geleceğinde hiçbir rolü olmayacağını söylemesi bu durumu gösteriyor.

Sonuç ve değerlendirme

Sonuç olarak, Suriye'deki olaylar pek çok kişinin düşündüğünün aksine Amerika Birleşik Devletleri için mutlak bir zafer değil. Washington, kendi çıkarlarını ve özellikle İsrail gibi müttefiklerinin çıkarlarını koruma arasında sıkışmış durumda. Ayrıca, Washington'un müttefikleri arasındaki farklılıklar da Amerika'nın bölgedeki projelerini etkileyebilir. Fakat, en büyük kaybeden Kürtler olabilir. Ankara, Washington'un diğer müttefiklerini memnun etmek için Amerika'nın Suriye'deki askeri varlığının devam etmesini kabul edebilir ama Kürtlerle ilgili bir düzenlemeye razı olabilir. İsrail, Kürtleri özellikle Suriye'deki projesi bağlamında bir müttefik olarak görse de, İran'ın nüfuzunu kırma çabası bu konuda daha öncelikli.(YDH)

Not: Uzunluk ve anlaşılırlık açısından yeniden düzenlenmiştir.

Kaynakça

الأخبار اللبنانية، «خطوة أمريكية أولى نحو دمشق: الشرع يعِد بـ«مؤتمر وطني».. وتركيا راغبة في الوصاية»، كانون الأول 2024م. https://al-akhbar.com/arab/817067

الجزيرة نت، "ترامب: تركيا ذكية وسيكون معها مفتاح الأحداث في سورية"، كانون الأول 2024م. https://tinyurl.com/v6nmz3he

الشرق الأوسط، "أردوغان يدعو إلى القضاء على داعش وحزب العمال الكردستاني في سورية"، 20 كانون الأول 2024م. https://tinyurl.com/2mhcd87x

BBC عربي، "دونالد ترامب: سورية ضاعت ولم يبقَ فيها إلا الرمال والموت"، 3 كانون الثاني 2019م. https://www.bbc.com/arabic/world-46746032

CNN عربي، "الجيش الأمريكي يعلن قتله أبو يوسف زعيم داعش في سورية بضربة دقيقة"، 20 كانون الأول 2024م. https://arabic.cnn.com/middle-east/article/202420/centcom-forces-kill-isis-leader-during-precision-strike-in-syria

موقع النشرة، "مساعدة وزير خارجية أمريكا: لن يكون لإيران أي دور بسورية وأخبرنا الشرع أننا لن نواصل رصد مكافآت للقبض عليه"، 20 كانون الأول 2024م. https://tinyurl.com/25hw5vhz

دهقان، غلام علي، "أردوغان يسعى لإحياء الدولة العثمانية بعد سقوط الأسد"، صحيفة ميهان الإيرانية، 16 كانون الأول 2024م. https://tinyurl.com/4rwetymt

فرانس 24، "ترامب يأمر بسحب القوات الأمريكية من سورية بعد تحقيق هدف “هزيمة” تنظيم “الدولة الإسلامية”، 19 كانون الأول 2024م. https://tinyurl.com/5phf4bzf

يلماز، جهاد، الإندبندنت التركية، "داعش في أفريقيا.. أسباب انتشاره وسيناريوهات دحره"، 8 أيلول 2024م. https://tinyurl.com/yc7hr63d

Fratzman, Seth, “Kurds in Syria hope Israel’s support extends beyond words – analysis,” Jerusalem Post, 19 Aralık 2024. https://www.jpost.com/middle-east/article-834072

Russo, Jade, “Trump the Weaver,” The American Conservative, 14 Kasım 2024. https://www.theamericanconservative.com/trump-the-weaver/

Stanley-Smith, Joe, “Trump says Turkey orchestrated Assad’s overthrow in Syria,” Politico, 16 Aralık 2024. https://www.politico.eu/article/donald-trump-says-turkey-orchestrated-bashar-assad-overthrow-in-syria

Times of Israel, “US diplomats meet HTS chiefs in Syria, the first in-person contact with new rulers,” 20 Aralık 2024. https://www.timesofisrael.com/us-diplomats-meet-hts-chiefs-in-syria-the-first-in-person-contact-with-new-rulers

TRT World, “Trump’s close aide kept him in the dark about US troop numbers in Syria,” 2020. https://www.trtworld.com/magazine/trump-s-close-aide-kept-him-in-the-dark-about-us-troop-numbers-in-syria-41437

U.S. Central Command, “U.S. Central Command conducts dozens of airstrikes to eliminate ISIS camps in central Syria,” 8 Aralık 2024. https://www.centcom.mil/MEDIA/PRESS-RELEASES/Press-Release-View/Article/3989696/us-central-command-conducts-dozens-of-airstrikes-to-eliminate-isis-camps-in-cen/

Wright, Thomas, “Trump’s team of rivals, riven by distrust,” Brookings, 15 Aralık 2016. https://www.brookings.edu/articles/trumps-team-of-rivals-riven-by-distrust/