Musk medyaya fon akıtan USAID’e kayyum atadı, hangi gazeteciler parasız kaldı...
USAID’in, ABD çıkarları için dünyanın her yerine aktardığı fonlar, Musk’ın bu kurumu ele geçirmesiyle durduruldu. Fonların başında gazetecilere aktarılan paralar var. Musk ilk olarak Rusya ve Ukrayna basınını işaret etti. Foncularsa isyanda...
Elun Musk, USAID’e karşı çok ses getiren darbesinden sonra, Rusya ve Ukrayna gazetecilerinin fonlarının kesildiğini belirtti. Ukrayna gazetecileri başta olmak üzere foncular tepkili… USAID’in fonladıkları arasında Türkiye’den de medya kuruluşları var.
Musk’ın USAID’e kayyum ataması
Amerika Birleşik Devletleri Hükümet Verimliliği Bakanı Elon Musk, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı'nın (USAID) başına kayyum atadı. USAID’i, hem devlet içinde hem de uluslararası alandaki gayrı meşru faaliyetlerin ve suçların sorumlusu ilan etti… personellerini tasfiye etti ve bütün kaynaklarına el koydu. Söz konusu kaynak aktarımının başında çeşitli ülkelerde “Bağımsız medyaya destek” paravanıyla gazetecilerin fonlanması var.
Ukrayna gazetecileri en büyük kaybeden
Musk, dün X hesabından, “USAID dondurulunca Rusya ve Ukrayna’daki bağımsız gazeteciler fonsuz kaldı” ifadesini paylaştı.
RIA South/RIA Melitopol internet sitesinin baş editörü Svitlana Zalizetska, bütçesinin bir kısmının USAID'den geldiğini söyledi. Bu site Ukrayna kontrolündeki Zaporizhia'dan haber veriyordu. Zalizetska, fonlamayı şöyle savundu: "Bizimki gibi medya kuruluşları ortadan kalkarsa, tüm uluslararası toplum ve Ukraynalılar işgalde neler olup bittiğine dair bilgi alamayacak. Uluslararası toplum, işgal altındaki Ukrayna toprakları hakkında bilgiyi Ukraynalı gazetecilerden değil, Rus propagandacılardan alacak."
30’u aşkın ülkede fon çalışması
Bu duruma ilk tepki gösterenlerden birisi de Sınır Tanımayan Gazeteciler (RFS) oldu. RFS, dört gün önce kararı kınayan açıklamasında, USAID'in 2023'te 30'u aşkın ülkede 6 bin 200 gazetecinin eğitim alması ve desteklenmesi için fon sağladığı kaydetti. Devlete bağlı olmayan 707 haber kuruluşu ve medya alanından 279 sivil toplum kuruluşuna yardım sağladığını ifade etti.
USAID’in 2023 bütçesinde ayrılan kaynak
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın 2023 mali raporuna göre USAID’in 2023 bütçesi içinde sadece “demokrasiyi yüceltmeye” ayırdığı kaynak 3,2 milyar USD, yani 110 milyar TL. Bu para, ABD’deki Chrest Vakfı gibi vakıflar ve AB devletlerinin fonları üzerinden dünyadaki işbirliği yapan kurumlara dağıtılıyor. Fon dağıtımında etkin olan üst örgüt ise Ulusal Demokrasi Vakfı (NED). ABD’nin dış politika çıkarları doğrultusunda, NED’in işaret ettiği kurumlar hangileriyse, vakıflar ve devletler kaynakları oraya yönlendiriyor. Bunların başında da medya kuruluşları geliyor.
Türkiye’deki foncular kimler
Söz konusu medya organlarından bazıları da Türkiye’de faaliyet gösteriyor. Chrest Vakfı, 2021 yılındaki bir raporunda bu medya organlarının da yer aldığı fon listesini açıklamıştı. Vakfın fon sağladığı kurumlar arasında Medyascope, Mezopotamya Vakfı, Anadolu Kültür Derneği, Hrant Dink Vakfı, Filmmor Kadın Kooperatifi, 140Journos, , İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Serbestiyet, Hafıza Merkezi, Sivil Sayfalar, Sabancı Üniversitesi, Bağımsız Gazetecilik Platformu P24, Mekanda Adalet Derneği, Ekonomi ve Dış Politikalar Merkezi (EDAM) ile TESEV, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı (TAPV), Yurttaşlık Derneği ve Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü (DİSA) bulunuyordu.
Aktarılan fonların büyüklüğü
Söz konusu foncu medya organları arasında pastanın büyüğünü alan birkaç kurum öne çıktı. Örneğin Chrest Vakfı, Norveç ve İsveç; Ruşen Çakır’ın sahip olduğu Medyascope’a 2016-2023 arasında 22 milyon 900 bin TL verdi. Bir diğer ihya edilen kurum, Bianet. İsveç devleti Bianet’e 2007-2023 arasında 335 milyon TL hibe etti.
Musk’un USAID’e yönelik operasyonu şimdi, fonlar sayesinde varlık gösteren bu kurumları endişelendiriyor. Kaynakları kesildiğinde foncu medyanın ne yapacağı merak konusu.
Türkiye Vüyükelçisi de tartışmaya girdi
Türkiye'nin Tacikistan Büyükelçisi, Umut Acar da bugün konuyla ilgili bir sosyal medya mesajı paylaştı. Acar, USAID'in merkez Asya ülkelerine 2024 yılında aktardığı kaynakları şöyle aktardı:
Tacikistan : 58.5 milyon USD
Kırgızistan : 45.8 milyon USD
Özbekistan: 39.5 milyon USD
Kazakistan: 15.3 milyon USD
Türkmenistan: 2.8 milyon USD
İçişleri Bakanlığının müdahalesi
İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü, 2021 yılında, Cherst Vakfı tarafından Türkiye'de faaliyet gösteren STK'lara bağışta bulunulduğu haberlerine ilişkin basın açıklaması yapmıştı. Açıklamada şöyle denilmişti: "Söz konusu derneklerin yapılan denetimleri sonucunda; bazı dernekler tarafından, dernekler kanunu ve ilgili mevzuata aykırı hareket edildiği ve öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilmediği, vergi kanunlarında belirtilen esas ve usullere uyulmadığı tespit edilmiş ve ilgili dernek yöneticileri hakkında adli ve idari merciler tarafından gerekli işlemlerin yapılması talep edilmiştir."(Odatv)
