YouTuber kuşağı: Çocuk olma hakkı elinden alınan çocuklar

Prenses Elif (7), Fatih Selim (3), Oyuncu Yusuf (5), Ceylin (9)… Yaşları 3-9 arasında değişen bu çocuklar, video paylaşım platformu YouTube’da kendi özel anlarını paylaşan ve milyonlarca aboneye ulaşan çocuklardan sadece birkaçı.

YouTube, son yıllarda yayın politikası ve özellikle çocuklar üzerindeki etkisi nedeniyle eleştiriliyor. Çocuk Koruma Programı kapsamında, platformda profil oluşturabilmek için 13 yaş sınırı olsa da anne babasının bilgileri üzerinden ya da yanlış bilgilerle hesap oluşturan çok sayıda çocuk var. Bugün tıklanma ve beğeni sayısına göre kazancı milyonlarca doları bulabilen çocuk YouTuber’ların sayısı ise giderek artıyor.

YouTube çocuk parkı mı?

Günümüzde çocuklarına yemek yedirebilmek, özel işlerini yapmak ya da kendilerine vakit ayırabilmek için çocuklarını YouTube’un karşısında bırakan anne ve baba sayısı oldukça fazla. Peki, çocukların YouTube’u tüketici ya da üretici olarak kullanması ne kadar doğru?

Pedagoji Derneği’ne göre hem çocuk YouTuber’lar hem de bu içerikleri sıklıkla izleyen çocuklar zarar görüyor.

Psikolojik Danışman Perin Akkavuk, YouTube veya tablet gibi kanalların çocuk bakıcılığı için kullanılmasının sayısız zararları olduğunu belirterek "Ailelerin bu kanalları kullanmak yerine çocukları ile kaliteli zaman geçirmeleri, sohbet etmeleri, çocuklarının hislerini, hayallerini konuşarak sağlıklı bireyler olarak yetişmelerine destek olmaları gerekiyor" diyor.

'Bağımlılık yapıyor '

Çocukların YouTube izlemesi, anne babalar tarafından kısa vadede eğleniyor ya da sakin kalıyor diye tercih edilebilse de bu durum, uzun vadede ciddi psikolojik sorunlara yol açabiliyor.

Akkavuk’a göre çocuklar YouTube’da çok fazla vakit geçirdiklerinde büyüdükçe sosyalleşememeye başlıyorlar. Ekran karşısında geçirdikleri süreye ve başka etkilere de bağlı olarak bağımlılık geliştiriyorlar. Gerçek dünyadan kopuk olarak sanal bir dünyanın içinde yaşamlarını sürdürüyorlar.

Çocukların YouTube’da kendileri için zararlı olabilecek içeriklere erişmemesi için ise öncelikle kısıtlı modun açılması önem taşıyor. Ancak bu tek çözüm değil.

ABD ceza kesti

Temmuz ayında ABD hükümeti YouTube’a, 13 yaşından küçük çocuklara esasen yetişkinleri hedeflemesi gereken video içerikleri sunduğu gerekçesiyle ağır bir ceza kesti. Uzmanlar, çocukların YouTube ile kontrolsüzce baş başa bırakılmaması gerektiği görüşünde. Çünkü ilk bakışta çocuklara uygun gibi görünen içerikler şiddet, korku ya da cinsellik içerebiliyor.

Pedagoji Derneği, küçük yaştaki çocukların YouTube’da korku, şiddet ve cinsellik içeren içeriğe maruz kalmasının, beyin gelişiminin en hassas olduğu bu dönemde, uyku problemleri, anksiyete, depresyon, fobiler ve konuşma bozuklukları gibi birçok probleme yol açabildiğini vurguluyor.

Çocuklar YouTube izlerken önemli tehlikelerden biri de maruz kalınan reklamlar.

Perin Akkavuk, çocukların YouTube’da videodan videoya geçerken ya da çocuk Youtuber’ların sponsorlarına uygun ürettiği içerikleri izlerken reklama maruz kalabildiğini söylüyor.

Reklam amaçlı kullanılıyor

YouTube kanalı açmak son dönemin en popüler iş alanlarından biri. YouTube içeriklerinden izlenme sayısına göre gelir elde edilmesi, birçok anne babanın çocukları adına YouTube kanalı açmasına neden oldu. Çocuk YouTuber’ların aileleri aracılığıyla ürettiği içeriklerin kalitesi ise tartışmalı.

13 yaş altındaki çocuklara ve özellikle bebeklere yönelik içerikler mercek altına alındığında, çoğu içerikte bisküvi, şekerleme, oyuncak vb. firmalardan reklam alındığı ve bu ürünlere uygun çok sayıda içerik üretildiği gözleniyor.

Konuya dikkat çeken Pedagoji Derneği, tıklanma, beğenilme sayısına göre firmalardan reklam alan, çocuklarının özel anlarını paylaşarak bunu sürekli hale getiren anne babaların çocuklarına zarar verdiğini vurguluyor.

Perin Akkavuk ise bu durumu çocuk istismarı olarak tanımlıyor. Akkavuk’a göre öne çıkma arzusu, para kazanma isteği gibi sebeplerle çocuklarının videolarını YouTube kanallarına yükleyen anne babalar, farkında olmadan çocuklarını istismar ediyor.

'Beğenilme arzusu öne çıkıyor'

Çocukların kendi videolarını çekip koymaları da duygusal yönden zarar verici oluyor. Kendi kimliklerini ortaya koyuş biçimi, bir maskeleme ve beğenilme üzerine oluşmaya başlıyor. Daha fazla beğeni alabilmenin yollarını bulmaya odaklanıyorlar ve kendileri ile bağlantılarını kaybetmeye başlıyorlar. İstedikleri oranda beğeni almazlarsa büyük hayal kırıklıkları yaşıyorlar. En önemlisi de dışarıdan alacakları geri bildirim ve beğeni üzerine hayatlarını kurmaya çalışıp derinlerde mutsuzluk yaşıyorlar. Çocuk YouTuber’ları izleyen diğer çocuklar da bu çocuklara özenmeye başlıyor. Orayı gerçek bir dünya olarak anladıkları için bir şekilde kendilerini yetersiz olarak algılıyorlar.

Markette şeker çikolata alışverişi

‘Dans Eden Yeşil Uzaylı' adlı videonun 2018’in en çok izlenen videosu olması ve şu ana kadar 41.5 milyonun üzerinde izlenmesi, YouTube’un çocuklar arasında ne kadar popüler olduğunun bir göstergesi. Prenses Elif ise toplamda 2.4 milyar kez izlenme sayısıyla 2018’de Türkiye'nin en çok izlenen çocuk YouTuber'ı oldu. Şu anda 3 milyondan fazla abonesi olan Prenses Elif adlı kanalda Cumartesi yayınlanan son videoda Elif Migros’ta bayram şekeri ve çikolata alışverişi yapıyor. Yine bir çocuk YouTuber’a ait Salih Reis'in Dünyası isimli kanalda ailenin önce küçük bir evdeyken son hazırladıkları içeriklerde lüks bir villada yaşıyor görünmesi de ayrı bir tartışma konusu.

YouTube üyelerinin istatistiklerini tutan SocialBlade’in rakamlarına göre YouTuber çocukların ya da çocukların ailelerinin bu işten kazançları oldukça yüksek. 2018 için açıklanan istatistiklere göre abone sayısı 5.1 milyon olan Oyuncak Avı TV’nin aylık tahmini kazanç aralığı 57-921 bin dolar arasında değişiyor. Araştırmada 2018'de 519 bin aboneli FatihSelim Tube adlı kanalın tahmini aylık kazancı 22-354 bin dolar, Prenses Elif kanalının 21-350 bin dolar, Oyuncu Yusuf'un 17-273 bin dolar, Ceylin'in 17-285 bin dolar, Prens Yankı’nın 10-158 bin dolar, Rüya’nın Çiftliği kanalının 7-120 bin dolar, Oyuncak Oynuyorum kanalının 49-795 bin dolar olarak kaydediliyor.

'Mahremiyet alanı ihlal ediliyor'

Pedagoji Derneği, bu şekilde en basitinden çocuğun mahremiyet alanının ihlal edildiği görüşünde. Dernek "Çocuk olmanın doğal hakkı elinden alınan çocuk, beğenilmek, daha fazla görüntülenme sayısına ulaşılmak için kendisinden beklenilen performansı gösteren bir performans sanatçısına dönüşüyor. Doğal büyüme, kendi özgün kişiliğini oluşturma gibi gelişim süreçlerinden mahrum kalıyor" diyor.

YouTube’da eğitici içerikler de olduğuna dikkat çeken uzmanlar, ailelerin yine de buna bir süre sıralaması getirmesinde fayda görüyor. (DW)