Kahramanmaraş merkezli depremler: Toplam can kaybı ve eleştiriler ne?
Kahramanmaraş merkezli depremlerin üzerinden bir ay geçti. Bölgede şimdiye kadar hangi yardımlar yapıldı, eleştiriler neler?
Türkiye, 6 Şubat 2023 tarihinde deprem gerçeğiyle bir kez daha yüzleşti. İlk deprem saat 04:17'de Kahramanmaraş'ı vurdu. Merkez üssü Pazarcık ilçesi olarak belirlenen sarsıntının büyüklüğünün 7,7, odak derinliğinin ise 8,6 kilometre olduğu açıklandı.
17 Ağustos 1999 depreminden sonra Türkiye'de meydana gelen en büyük deprem, sadece Kahramanmaraş'ta değil Suriye de dahil fay hattı boyunca en az 10 ilde yıkıma yol açtı. O illerden Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay büyük hasar aldı.
Sarsıntı ve yıkımın büyüklüğü nedeniyle hükümet, deprem bölgesi için uluslararası yardımı da içeren dördüncü seviye alarm ilan etti.
Depremin merkez üssü, Gaziantep'e 28 , Kahramanmaraş'a 55, Osmaniye'ye 74, Hatay'a 132 Kilis'e 50, Adıyaman'a 121, Malatya'ya ise 171 kilometre uzaklıkta bulunuyordu.
Depremzedeler korku ve panik içerisindeyken ilk sarsıntıdan 9 saat sonra bölgede bu kez 7,5 büyüklüğünde sarsıntı meydana geldi. İlk depremde hasar alan onlarca bina da ikinci sarsıntıyla çöktü.
Can kaybı ne kadar?
5 Mart pazar itibarıyla depremlerde 45 bin 968 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada hayatını kaybedenlerin 4 bin 267'sinin Suriyeli olduğu belirtildi.
6,7 büyüklüğünde artçı
Sismologlar, sarsıntıyı son yıllarda meydana gelen en ölümcül depremlerden biri olarak tanımlarken, fay hattında da 100 kilometreden fazla yırtılmanın oluşmuş olabileceği yorumları yapıldı.
Doğu Anadolu Fay hattı üzerinde meydana gelen sarsıntıdan sadece on bir dakika sonra bölge 6,7 büyüklüğünde bir artçı şokla sarsıldı. Afad, bölgede 2 bin 400'ün üzerinde artçının yaşandığını aktardı.
Saatler sonra ise 7.5 büyüklüğünde ikinci bir deprem meydana geldi.
İkinci büyük yıkım
Birinci depremden 9 saat sonra gelen 7,5 büyüklüğündeki ikinci büyük deprem ise birinci depremin yaklaşık 100 kilometre kuzeyindeki Doğu Anadolu Fay Hattı'ndan ayrılan bir kol olan Çardak Fayı'nın kırılması ile meydana geldi. Kahramanmaraş kent merkezinin kuzeyinde kalan kesim ciddi şekilde etkilendi. Birinci depremde önemli miktarda sarsıntıya maruz kalan binaların büyük bir çoğunluğu da ikinci depremle yıkıldı.
Birbirinden yaklaşık 100 kilometre uzaklıkta meydana gelen bu iki büyük deprem nedeniyle deprem etki alanı genişleyerek, birçok binanın iki kez çok kuvvetli bir şekilde sarsılmasıyla yıkılan ve hasara uğrayan bina sayısının, can kaybı ve yaralı sayısının artmasına yol açtı.
Ayrıca, Kahramanmaraş depremlerinin öncekilerden aynı bölgenin çok yakın zaman aralığı içinde iki büyük (7,7 ve 7,6) ve iki orta büyüklükte (6,7 ve 6,0) depremlerle sarsılmış olmasıydı.
OHAL ilan edildi
8 Şubat 2023 Çarşamba günü 90 gün süreyle bölgede olağanüstü hal ilan edildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ilan edilen ve Resmi Gazete'de yayımlanan; depremden etkilenen 10 ili kapsayan olağanüstü hal (OHAL) kararıyla ilgili Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi.
Buna göre, Anayasa'nın 119. maddesi ile 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu'nun 3'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre Kahramanmaraş, Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa OHAL bölgesi sayıldı.
Geciken yardımlar sonrası Erdoğan 'helallik' istedi
Depremin ilk günlerinde kurtarma ekiplerinin yetersiz olduğuna yönelik yoğun eleştiriler yapıldı. Ayrıca AFAD'ın yurt dışından gelen kurtarma ekiplerini de koordine edemediği öne sürüldü. Askerin yeteri derecede saha çıkarılmadığı bu nedenle de yağma olaylarının yaşandığı kaydedildi.
Deprem sonrası hükümete yönelik eleştiriler artarken Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Adıyaman'da 'helallik' istedi. Erdoğan, "Maalesef ilk birkaç gün Adıyaman'da arzu ettiğimiz etkinlikte çalışma yürütemedik. Sizden helallik istiyoruz" dedi.
Kızılay çadır satışı
Ahbap Derneği'nin depremzedeleri barınma ihtiyaçlarını karşılamak için Kızılay'dan çadır satın aldığının ortaya çıkması kurumun ağır şekilde eleştirilmesine neden oldu.
Kızılay Genel Başkanı Kerem Kınık eleştirilere cevap olarak yapılan işlemin yasal olduğunu savundu. Ancak daha sonra geri adam atarak 'yöneticilerin kendi inisiyatifleri ile satış' yaptığını öne sürdü.
İki binden fazla çadırın depremzedelere göndermek yerine başka bir yardım kuruluşuna satan Kızılay siyasiler tarafından hedefe kondu.
Deprem seçim tarihini değiştirmedi
Cumhurbaşkanı Erdoğan, depremden önce seçimin 14 Mayıs'ta yapılacağını açıklamıştı. Deprem bölgesindeki büyük can kaybı ve milyonlarca kişinin şehir değiştirmesi nedeniyle seçimin ertelenebileceği öne sürüldü.
Ancak 1 Mart'ta açıklama yapan Erdoğan, "Bu millet 14 Mayıs’ta gereğini yapacaktır" diyerek sandık için tarih değiştirmedi.
Depremzedeler için 'Türkiye Tek Yürek' kampanyası
Depremler sonrası, ortak yayınla "Türkiye Tek Yürek" yardım kampanyası düzenlendi.
Programda 115 milyar liralık bağış rakamına ulaşıldı. Öte yandan gönderilen SMS adedinin de ilk 1 saatte 4 milyon adedi aştığı görüldü.
Canlı yayın, yurt içi ve yurt dışından 213 televizyon kanalı ile 562 radyoda yayınlandı.
Depremzedelere yurt dışından yapılan bağışlar
Avrupa Birliği (AB) Komisyonundan 1 Mart'ta yapılan açıklamada, AB'nin şimdiye dek Türkiye'de deprem bölgesine 8 milyon euroyu aşan tutarda insani yardım gönderdiği ve ek finansman ayırmak için çalışmaların sürdüğü bildirildi.
Birçok AB ülkesi de nakdi yardım toplamak için çeşitli kampanyalar düzenledi.
Alman hükümeti, 21 Şubat'a kadar Türkiye ve Suriye'de depremlerden etkilenenlere yönelik 108 milyon euro değerinde afet yardımı ve insani yardım gönderdi. Bu rakamın 41 milyon euroluk bölümü Türkiye'ye yollandı, yaklaşık 8 milyon euroluk kısmı ise sadece ayni yardımlara ayrıldı.
İngiltere'de 15 sivil toplum kuruluşunun oluşturduğu Afetler Acil Durum Komitesinin (DEC) başlattığı yardım kampanyasına 5 milyon 650 bin euroluk destek veren İngiliz hükümetinin kurtarma faaliyetleri süresince yaptığı yardımlar, toplamda 48 milyon 591 bin euroya ulaştı. (Euronews - AA)
