Ermeniler’in Ortadoğu’daki en büyük kilisesini devlet onarıyor
Ermeni cemaatinin Ortadoğu’daki en büyük kilisesi konumunda bulunan ve 2015-2016 yılları arasındaki hendek ve barikat operasyonlarında hasar gören Diyarbakır’daki Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin onarımını bu kez Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yapıyor.
Surp Giragos ile birlikte yanında bulunan Keldani Kilisesi’nin de restore ediliyor. Sur Kaymakamı Abdullah Çiftçi, 2020 yılının sonunda restorasyon çalışmalarını tamamlayacakları dört kilise için 30 milyonluk ihale yapıldığını söyledi.
Diyarbakır’ın Sur ilçesinde bulunan ve Ermeni cemaatinin Ortadoğu’daki en büyük kilisesi olarak bilinen Surp Giragos Ermeni Kilisesi‘nde onarım çalışmaları başladı. Daha önce kilise vakfı ve Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin katkılarıyla 2011 yılında 6 milyon harcanarak yapılan restorasyon ve onarımdan sonra kilise ibadete açılmıştı. Ancak, 2015 yılı sonu ve 2016 yılı mart ayları arasındaki hendek operasyonlarının yapıldığı altı mahallede bulunan Surp Giragos Ermeni Kilisesi, büyük hasar görmüştü.
2017 yılının kasım ayında kiliseyi ziyaret eden Eski Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Başepiskopos Aram Ateşyan, kilisedeki hasarın operasyonlar sırasında değil, operasyonların resmi olarak bittiği açıklandıktan sonra meydana geldiğini söylemişti. Ateşyan, “Burası Hıristiyan Mahallesi’dir. Bizim bir yazarımız buraya Gavur Mahallesi derdi. Bugün bırakın mahalleyi, Tanrının dua evi olan kiliseler, camiler harabe halindeler. Bunu yapana biz insan diyemeyiz. İki yıl önce buraya geldim. İçlerini sadece kirletmişlerdi. Ama bugün her tarafını balyozla kırmışlar. O el işlemeleri üç yıl sürdü. Horan dediğimiz yerler paramparça oldu. Bunu yapan insan olamaz” demişti.
Sur ilçesindeki özellikle tescilli yapılardaki onarım ve restorasyon çalışması sürerken, Surp Giragos Ermeni Kilisesi ve yanında bulunan Keldani Kilisesi için de çalışmalara başlandı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ücretini ödediği ve Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde yapılan ihale sonucu, onarım ve restorasyon işini daha önce kiliseyi restore eden firma alarak çalışmalara başladı.
Dört kiliseye 30 milyonluk onarım ve restorasyon
Çalışmaları yerinde inceleyen Sur Kaymakamı Abdullah Çiftçi, Sur’un şu anda hiçbir mahallesinde sokağa çıkma yasağının söz konusu olmadığını, daha önce ilan edilen yasağın operasyonlar bittikten sonra kaldırıldığını, şu anki kısıtlamanın sadece geniş bir alanı kapsayan şantiye alanına girmek ile ilgili olduğunu söyledi.
Kaymakam Çiftçi, Sur’un, 33 medeniyete ev sahipliği yaptığını ve o medeniyetlerin izlerini taşıyan dünyanın ender yerlerinden biri olduğunu ifade ederek, “Sur çok değerli bir alandır. Alan içerisinde büyük değerler var, camilerimiz, kiliselerimiz ve tarihi konaklar var. Tescillenmiş 365 yapıdan bahsediyoruz. Bir kısmı devletin tasarrufu altındadır. Bazıları ile ilgili projelendirme aşamalarına gelindi. Eserler aslına uygun restore edilecektir. 18 eserin restorasyon çalışmaları tamamlandı. Dört kilisenin onarım ve restorasyon çalışmaları sürüyor. 2020 yılının sonuna kadar bu kiliseler ibadete hazır hale getirilecektir. Dört kilise için harcanan toplam ihale bedeli yaklaşık 30 milyon TL’dir” diye konuştu.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin tarihi
Diyarbakır Surp Gragos Ermeni Kilisesi 1376 yılında yapıldı. Sur ilçesinde Ermeniler’in yoğun yaşadığı Fatihpaşa Mahallesi’nde bulunan kilise, 27 Mayıs 1915 yılında çıkarılan, “Tehcir Kanunu”na kadar Ermeniler tarafından kullanıldı. Birinci Dünya Savaşı sırasında karargah olarak kullanılan kilise, daha sonra ise Sümerbank’ın pamuk deposu olarak işlev gördü. 1960 yılından itibaren tekrar ibadete açılan 3 bin metrekarelik alan üzerindeki Surp Giragos Ermeni Kilisesi, 1980 yılından itibaren Ermeniler’in Batı illeri ve Avrupa ülkelerine çeşitli nedenlerle göç etmesi sonucu terk edildi.
Cemaati olmadığı için ayin yapılmayan ve zaman zaman hırsızlık olaylarının görüldüğü kilisenin, bakımsızlık nedeniyle bazı yerleri çöktü ve kullanılamaz hale geldi. Yapılan restorasyon ile kilise 2011 yılında yeniden ibadete açıldı. 2013 yılında çanı takılan kilise, Sur ilçesinde hendek operasyonlarının yapıldığı 2015 yılının kasım ayına kadar açıktı. Kilise, çatışmalardan hasar görürken, bulunduğu bölgede halen yasak devam ediyor. Sur’daki operasyonlar, 2016 yılının mart ayında resmi olarak sona ererken, Surp Giragos Kilisesi’ndeki restorasyon ve onarım çalışması yaklaşık bir ay önce başladı.(MS)
