İran ve Sudan ilişkilerini yeniliyor mu?
İran ve Sudan arasındaki ilişkiler son zamanlarda artarken İsrail’in bu gelişmeyi “yakından izlediği” belirtildi.
İran ve Sudan arasında son dönemde artan ilişkileri ele alan Jerusalem Center for Public Affairs/ Kudüs Halkla İlişkiler Merkezi (JCPA), “İran'ın Kızıldeniz bölgesinde genişleyen varlığının İsrailli üst düzey siyasi yetkililer arasında endişe yarattığını ve İsrail rejiminin İran ve Sudan arasındaki artan ilişkileri yakından izlediğini” bildirdi.
JCPA, “bu meselenin etkili bir şekilde ele alınabilmesi için İsrail ve ABD arasında stratejik işbirliğine acil ihtiyaç duyulduğunu” kaydediyor.
İbrahim Anlaşması'nın imzacılarından biri olan Sudan, 20 Ekim 2020'de ABD, Sudan ve İsrail tarafından yayımlanan ortak bir bildiriyle İsrail ile ilişkilerini “normalleştirmişti.”
JCPA, ancak son gelişmelerin İsrail rejiminde, Sudan'ın İran'la yeniden yakınlaşmasından dolayı “endişelere yol açtığını” bildiriyor.
Gazze Şeridi'ndeki çatışmaların patlak vermesinin ardından Sudan, İran ile diplomatik ilişkilerini yeniden başlatmıştı.
JCPA, bu hamleyi, “Sudan'ın 2016 yılında İran'la ilişkilerini kestiği ve İran'a karşı ılımlı Sünni eksenin yanında yer aldığı önceki tutumundan önemli bir kaymaya işaret ettiğini” belirtiyor.
“Sudan'daki iç istikrarsızlığın onu İran'a doğru ittiğini” söyleyen JCPA, Sudan'ın geçici hükümetine başkanlık eden Cumhurbaşkanı Abdulfettah el-Burhan’ın, Aksa Tufanı operasyonundan iki gün sonra, 9 Ekim 2023'te İran ile diplomatik ilişkileri yenilediğine dikkat çekiyor.
JCPA, Başkan el-Burhan'ın aldığı bu kararın, özellikle de daha önce Hızlı Destek Kuvvetleri'ne komuta eden ve "Hamideti" olarak da bilinen siyasi rakibi Başkan Yardımcısı Muhammed Hamdan Dagalu'nun aldığı desteğe karşı, “silah desteğini güvence altına alma arzusundan kaynaklandığını” iddia ediyor.
JCPA’ya göre, “başlangıçta silah tedariki için İsrail'den destek bekleyen Sudan, bu yardım gerçekleşmeyince İran'a yöneldi.”
Bu gelişmenin “İsrail için özellikle endişe verici” olduğunu vurgulayan JCPA, bunun nedeni ise şöyle açıklıyor: “Zira Sudan geçmişte Gazze Şeridi'ndeki Hamas'a Sudan ve Mısır üzerinden gönderilen İran silahları için önemli bir geçiş noktası olarak hizmet etmiştir.”
Bir Arap ortakla normalleşmenin sonuçlarının ötesinde, Sudan'ın İran ile yenilenen ilişkisinin “önemli bir tehdit oluşturduğunu” belirten JCPA, söz konusu “tehdidi” ise şöyle izah ediyor: “İsrail, Refah bölgesinin işgali ve İran silahlarının Sudan üzerinden Hamas'a aktarılmasını kolaylaştıran Mısır'dan Gazze Şeridi'ne uzanan önemli bir kaçakçılık rotası olan ‘Philadelphia Koridoru’ ile ilgili zorluklarla karşı karşıyadır.
Gazze Şeridi'nin silahsızlandırılması, devam eden çatışmada Hamas'ın askeri altyapısının dağıtılmasının ayrılmaz bir parçası olan çok önemli bir hedeftir. İsrail, bölgedeki askeri operasyonlarının ardından Gazze Şeridi'ne silah akışını engellemelidir.”
Bu konunun ABD'yi de “ilgilendirdiğini” söyleyen JCPA, Biden yönetimi ile Mısır ve Suudi Arabistan’ın Başkan el-Burhan'ı desteklerken, Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, Eritre ve Libya'daki General Hafter'e bağlı güçlerinse rakibi Muhammed Hamdan Dagalu'yu (Hamideti) desteklediğini iddia ediyor.
İran’ı "şer ekseni"nin başı olarak tanımlayan JCPA, onun Sudan'ın kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmesini sağladığını bildiriyor. Silah desteği konusunda istekli olan Başkan el-Burhan’ın da İran'dan silah temin etmek için ABD ve İsrail ile bağlarını koparmaya “meyilli” olabileceğini ileri sürüyor.
JCPA, Kudüs'teki Dışişleri Bakanlığı'na ulaşan raporların, İran'ın devam eden iç savaş nedeniyle zayıflayan Cumhurbaşkanı el-Burhan'ın güçlerine silahlı ‘Muhacir 6’ İHA'ları tedarik etmeye başladığını gösterdiğini söylüyor. Ayrıca, Bloomberg haber ajansının da bu gelişmeyi bu yılın Ocak ayında haberleştirdiğini de hatırlatıyor.
JCPA, Muhammed Hamdan Dagalu'nun İran'a yönelik gelecekteki tutumunun, Sudan'ın iç iktidar mücadelesindeki zaferine bağlı olacağını belirtiyor.
İsrail’in Sudan'ın iç dinamiklerine “müdahil olmadığını” iddia eden JCPA, Sudan'ın stratejik konumunun ve Hamas'la geçmişteki bağlarının ise “endişeleri artırdığını” dile getiriyor.
JCPA, Sudan’ın bu yıl İran'ın Kızıldeniz kıyılarında bir deniz üssü kurma talebini reddettiğini ancak gelecekte “baskılara” boyun eğebileceğini söylüyor.
JCPA son olarak, İsrail'in Biden yönetimi tarafından oluşturulan yeni ABD koalisyonuna katılımının, Sudan-İran ilişkilerinin “tehlikeli” gidişatına karşı koymak için giderek daha “hayati” hale geldiğini vurguluyor.(Ajanslar)
