Batılı turizm devleri İsraillileri nasıl yasadışı olarak zenginleştiriyor?

The Cradle'da ''How western tourism giants illegally enrich Israeli settlements on stolen land'' başlıklı makalenin yazarı İngiliz araştırmacı gazeteci Kit Klarenberg,  Airbnb, Booking Holdings, Expedia Group ve diğerleri gibi büyük seyahat şirketlerinin yasadışı Yahudi yerleşimlerindeki mülkleri, müşterileri yasadışı statüleri hakkında bilgilendirmeden nasıl teşvik ettiklerini ve bu yerleşimlerin normalleşmesine nasıl katkıda bulunduklarını vurguluyor.

Merkezi Hollanda'da bulunan Avrupa Hukuki Destek Merkezi'nin (ELSC) 23 Mayıs tarihinde Booking.com hakkında Hollanda'da suç duyurusunda bulunduğu bildirildi. Kısa ve uzun süreli tatil rezervasyon hizmetleri sunmasıyla tanınan şirket, İsrail'in savaş suçlarıyla bağlantılı olarak kara para aklamak ve işgalci devletin yasadışı yerleşim genişletme projelerinden kazanç sağlamakla suçlanıyor. Booking.com'un yasadışı olarak işgal edilmiş Filistin topraklarında konaklama ve "deneyimleri" teşvik ettiği iddia ediliyor.

Şikayet, ELSC'nin de aralarında bulunduğu 25 Avrupalı ve Filistinli STK'dan oluşan bir koalisyon olan Don't Buy Into Occupation (DBIO) (İşgale Aldanmayın) tarafından hazırlanan bir raporda detaylandırıldığı üzere Booking.com'un İsrail soykırımındaki suç ortaklığı iddiasını vurguluyor.

Rapor, Avrupalı finans kuruluşlarının İsrail'in yasadışı yerleşimlerini ve Filistinlilere yönelik apartheid uygulamalarını destekleyen ve meşrulaştıran işletmelere fon sağlamadaki rolünü ortaya koyuyor. 

Rapor, Batılı şirketlerin "yasadışı yerleşimlerin işleyişinde, sürdürülebilirliğinde ve genişlemesinde kritik bir rol oynadığını" çeşitli şekillerde titizlikle belgeliyor.

Bahsi geçen şirketler arasında, zırhlı buldozerleri Filistinlilerin evlerini yıkmak ve Yahudi yerleşimleri inşa etmek için kullanılan ağır makine üreticisi Caterpillar da yer alıyor. Şirketin 2003 yılında ABD'li genç barış aktivisti Rachel Corrie'nin ölümüyle bağlantısı olduğu biliniyor. İsrail'in en büyük silah üreticisi olan ve devam eden soykırım sırasında kullanılmak üzere mermiler, insansız hava araçları, savaş araçları, elektronik savaş sistemleri ve füzeler üreten Elbit Systems'den de bahsediliyor. 

Bunların yanı sıra, büyük turizm ve eğlence sağlayıcıları da dahil olmak üzere, tüketiciye yönelik bir dizi beklenmedik şirket de söz konusudur.

Filistin nüfusu üzerindeki etkisi 

Bulgular, modern batı seyahat endüstrisinin önemli bir bileşeninin İsrail işgal projesinin sürdürülmesine ve ilerletilmesine nasıl yakından dahil olduğunu, Filistin halkına karşı işlenen insanlığa karşı suçlara aktif olarak katkıda bulunduğunu, bunlardan kazanç sağladığını ve suç ortağı olduğunu ortaya koymaktadır. ELSC'den Daan de Grefte'nin The Cradle'a bildirdiği gibi:

"Yerleşimler uluslararası hukuka göre yasadışıdır, sistematik insan hakları ihlallerine neden olur, savaş suçu teşkil eder ve İsrail/Filistin'de herhangi bir adalet ve barış ihtimaline zarar verir. Bu yerleşimler aynı zamanda ırk ayrımcılığına varan ırksal tahakküm sisteminin ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. Bazı büyük online turizm şirketleri İşgal Altındaki Topraklarda hizmet sunmakta, bu da şirketlerin kendi insan hakları taahhütlerine aykırı olmakla birlikte İsrail'in açıkça hukuka aykırı olan Batı Şeria'yı kolonileştirme politikasını da meşrulaştırmaktadır. Yerleşim yerlerinde faaliyet göstererek, yerel Filistin nüfusuna yönelik insan hakları zararlarını daha da kötüleştiriyorlar."

Örneğin, geleneksel otelcilik sektörünü bozmaya ve onun yerini almaya çalışan tartışmalı "dijital turizm şirketi" Airbnb'yi ele alalım. Dünya çapında özel evlerin kısa ve uzun süreli kiralanmasını sağlıyor. Bugün web sitesinde "çok sayıda İsrail yerleşimi" listeleniyor. Bu mülkler Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Suriye'nin Golan Tepeleri'nde bulunuyor. 

"DBIO'nun gözlemine göre, "çoğu durumda, mülklerin açıklamalarında yerleşim yerinin adı geçiyor, ancak mülkler 'İsrail'de' olarak listeleniyor ve potansiyel ziyaretçilere konaklama yerinin İşgal Altındaki Topraklarda olduğu bilgisi verilmiyor". Kasım 2018'de Airbnb, "İsrailliler ve Filistinliler arasındaki anlaşmazlığın merkezinde yer alan" yerleşim yerlerindeki yaklaşık 200 ilanı kaldıracağını duyurdu.

Bu karar, ABD ve İsrail'de açılan çok sayıda dava nedeniyle sadece altı ay sonra geri alındı. Şirket 2020 yılında halka açılırken, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'na yaptığı başvurularda çalıntı arazilere olan ticari ilgisinden bahsetmeyi ihmal etti. 

İnsan Hakları İzleme Örgütü iki yıl önce yayınladığı bir raporda, Airbnb'nin "İsrailli yetkililer tarafından özel mülkiyet olarak kabul edilen ve Filistinlilerin erişimine izin verilmeyen araziler üzerine inşa edildiğine" dikkat çekmişti. Rapor şunu da ekliyor:

"Airbnb Batı Şeria'daki yerleşimlerin daha kârlı ve dolayısıyla sürdürülebilir olmasına yardımcı olarak İsrail'in vatandaşlarını hukuksuz bir şekilde yerleşimlere transfer etmesini kolaylaştırıyor."

Hedef: İşgal

Airbnb, BM'nin "yerleşim yerlerinin varlığını ve devamlılığını destekleyen hizmet ve araçların sağlanmasında yer alan" şirketlerden oluşan bir veri tabanında yer alıyor. Dünyanın önde gelen çevrimiçi seyahat ve ilgili hizmetler sağlayıcısı olduğunu iddia eden bir başka ABD'li turizm devi Booking Holdings de öyle. DBIO'nun raporu, şirketin Booking.com tatil kiralama iştirakinin İşgal Altındaki Topraklar'daki yerleşim yerlerinde otel, misafirhane ve kısa süreli apartman dairelerinin reklamını yaptığını belirtiyor.

Bazı ilanlarda mülklerin "Filistin Toprakları, İsrail yerleşimleri" içinde yer aldığı belirtilirken, diğerlerinde sadece "Kudüs" vb. ibareler yer alıyor. Mayıs 2022 tarihli Booking.com "İnsan Hakları Bildirisi "ne göre, müşterilere İşgal Altındaki Bölgelerdeki tesisler hakkında şeffaf bilgi verilmesi gerekiyor, ancak bu yapılmadı. 

Bunun yerine, listeler öncelikle müşterileri rezervasyon yapmadan önce hükümetlerinin seyahat tavsiyelerini incelemeye davet eden feragatnameler içeriyor, çünkü bölge "çatışmalardan etkilenmiş olarak kabul edilebilir".

İspanyol seyahat şirketi eDreams ve Hotels.com ve Trivago gibi portalları işleten ABD merkezli Expedia Group da müşterileri yasadışı statüleri hakkında bilgilendirmeden yasadışı Yahudi yerleşimlerindeki mülklerin reklamını yapıyor. Müşteriler yerleşimlerin uluslararası hukuka göre yasadışı statüsü hakkında bilgilendirilmiyor. Şirket bunun yerine bu listeleri "yürürlükteki yasalara uygun" olarak kategorize ederken, personeli tarafından tespit edilmesi veya web sitesi ziyaretçileri tarafından işaretlenmesi halinde "yasadışı" mülkleri manuel olarak kaldırdığını iddia ediyor.

Tripadvisor ve iştiraki Viator, çalınan Filistin toprakları üzerine inşa edilen ve yerel bir yerleşimci konseyi tarafından yönetilen Tel Shiloh'da bulunan bir şarap imalathanesi de dahil olmak üzere, yasadışı olarak el konulan Filistin toprakları üzerine inşa edilen şarap imalathanelerinin turları da dahil olmak üzere, bu yerleşimlerde turları ve faaliyetleri teşvik ederek daha da ileri gitmektedir.

Dünyanın en büyük turizm şirketlerinden biri olan Alman TUI Grubu, "İsrail ve Ürdün" ya da "İsrail'in Önemli Noktaları" olarak adlandırdığı bu yerleşim yerlerine rehberli turlar düzenlemektedir. Bu turlar genellikle Qumran Ulusal Parkı gibi yerli Filistinli Bedevi topluluklarını yerinden eden çalıntı topraklar üzerine inşa edilmiş yerleri ziyaret etmeyi içeriyor - atalarının topraklarından giderek daha fazla zorla yerinden edilen ve bugün suya, elektriğe ve daha fazlasına erişimde sakatlayıcı kısıtlamalara maruz kalan topluluklar.

Bu turlar "İsrail ve Ürdün" ve "İsrail'in Önemli Noktaları" olarak etiketlenmiştir. Bir diğeri ise "Back to the Beginning-Israel" başlığını taşıyor ve işgal altındaki Beytüllahim, işgal altındaki Golan Tepeleri ve işgal altındaki Doğu Kudüs'teki turistik yerleri ziyaret etmeyi içeriyor. 

DBIO, TUI Group'un faaliyetlerinin "yasadışı yerleşimlerin varlığını desteklediği ve normalleşmelerine katkıda bulunduğu için" özellikle endişe verici olduğunu belirtiyor. ELSC'den Daan de Grefte, The Cradle'a yaptığı açıklamada, online seyahat acentelerinin sömürgeleştirilmiş topraklar üzerinde mülkler sunarak yerleşimlere normal bir örtü sağladığını ve habersiz turistleri yerleşimleri ziyaret etmeye ve paralarını buralarda harcamaya teşvik ettiğini söyledi.

"Filistinlilerin yerleşim yerlerine girmesine izin verilmiyor, yani bu web sitelerinde listelenen konaklama yerleri sadece yabancılara ve İsraillilere açık. Dolayısıyla bu şirketler son derece ayrımcı bir ortamda faaliyet göstermekte ve yasadışı yerleşim ekonomilerinin işlemesine olanak sağlamaktadır. Bu OTA'lar, çalınmış Filistin toprakları üzerinde yaratılan bu yasadışı ekonomilerde faaliyet göstererek, yerleşimlerin kurulmasına neden olan savaş suçlarından kazanç sağlama riskini taşıyor. Bu faaliyetleri çevreleyen cezasızlık iklimine meydan okumanın tam zamanıdır, özellikle de İsrail'in daha önce görülmemiş miktarlarda Filistin toprağını aldığı ve sivil halka yönelik baskının yeni uç noktalara yükseldiği şu günlerde."

İsrail için ekonomik sonuçlar 

The Cradle'ın daha önce belgelediği gibi, Filistin direnişinin Aksa Tufanı operasyonunun işgal devletinin ekonomisine verdiği zarar çok büyüktü. O zamandan bu yana, kilit endüstrilerdeki korkunç işgücü kıtlığı, zaten başarısız olan mali durumu zorlayan büyük askeri harcamalar ve yabancı yatırımcı güvenindeki çöküşle daha da harap oldu.

Şubat ayında Moody's İsrail'in kredi notunu düşürerek ülkenin ekonomik görünümünün "negatif" olduğu ve savaşın uzaması halinde daha da kötüleşeceği uyarısında bulundu ki bu neredeyse kesin görünüyor.

Geçtiğimiz altı ay içinde İsrail'in turizm sektörü özellikle zarar gördü. Moody's'in kasvetli değerlendirmesinden kısa bir süre sonra, seyahat acenteleri, otelciler ve sektördeki diğer işletmeleri temsil eden bir ticaret organı olan Gelen Turizm Organizatörleri Odası'nın genel müdürü Yossi Fattal, işgal devletinin "Kuzey Kore gibi dünyanın en izole ülkelerinden biri haline geldiğinden" yakındı. 

7 Ekim'den önce 250 havayolu şirketi Tel Aviv'e ve Tel Aviv'den uçarken, bu sayı şimdi sadece 45. Fattal'ın bildirdiği gibi:

"Bugün uçuşların yüzde sekseni İsrailli el-Al şirketine ait İsrail uçakları tarafından gerçekleştiriliyor... Bu Hamas için İsrail'e karşı talihsiz bir zafer. Savaş İsrail'in stratejik imajına zarar veriyor. İsrail, savaşa rağmen turistlerin buraya gelmesini kolaylaştıracak ve teşvik edecek bir durum yaratmalıydı... İsrail'e seyahat etmek için gereken sigorta primleri muazzam." 

Elbette ziyaretçileri caydıran sadece "sigorta primleri" değil. Güvenlik endişelerinin yanı sıra, Gazze soykırımı İsrail'in uluslararası halkla ilişkilerine ölümcül ve muhtemelen kalıcı bir darbe indirdi. 

İsrail işgali ve yerleşimlerinin acımasız, ölümcül gerçekliği her gün dünyanın dört bir yanındaki televizyon, bilgisayar ve akıllı telefon ekranlarına içgüdüsel olarak yazılırken, Tel Aviv'in eylemleri daha önce hiç olmadığı kadar küresel bir tiksinti ve boykot yaratıyor.

Başlangıçta İsrail ile dayanışma içinde olduğunu ifade eden birçok yüksek profilli Batılı firma ve marka, tüketici tepkisi nedeniyle gelirlerinde büyük düşüşler olduğunu bildirdi. Bu tür itiraflar, İsrail'in 1948'den bu yana Filistin halkını yok etmesini destekleyen tüm şirketlerden hesap sorulması için her yerde halklar tarafından hissedilen aciliyeti ortaya koymaktadır. 

Bu, akla gelebilecek her türlü endüstri ve sektörü kapsayan ve pek çok suçlunun suç ortaklığını ve desteğini göz önünde sakladığı bir suç takımyıldızıdır. Ancak küresel tabandan gelen - ve giderek artan bir şekilde hükümet ve kurumlarca onaylanan - boykot ve elden çıkarma çabaları genişledikçe, İsrail ya da Batılı destekçileri için hiçbir zaman "normale" dönüş olmayabilir. (Çeviri: YDH)