UNESCO Battir’i korumaya İsrail kurutmaya çalışıyor
Filistin’in UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kayıtlı Battir köyü, İsrail’in yerleşim projesi nedeniyle tehlike altında. EcoPeace ve Doğayı Koruma Derneği adlı iki çevre grubu harekete geçti.
Filistin’in UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kayıtlı Battir köyü, İsrail’in tepe noktasına yapmayı planladığı yerleşim projesi nedeniyle su kıtlığı ile karşı karşıya. Çevreci gruplar, ‘zeytin ve üzüm toprakları’ olarak da anılan köyün yakınındaki bir tepeye yapılması planlanan Har Gilo West adlı İsrail yerleşim projesinin, köyün UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmesini sağlayan tarihi sulama teraslarını tehdit ettiğini açıkladı. EcoPeace ve Doğayı Koruma Derneği adlı iki çevre grubu, yerleşim planının köyün yemyeşil teras bahçelerini tehdit ettiğini gerekçe göstererek İsrailli yetkililere çalışmayı durdurmaları için dilekçe verdi.
Nesli tükenmekte olan hayvanları da barındırıyor
İsrail’deki Doğayı Koruma Derneği dilekçesinde, yerleşim planın ‘herhangi bir çevresel kriteri karşılamadığını’ ve standart çevresel değerlendirme belgelerinin bulunmadığını söyledi. Dernek, Battir’de yaz aylarında yaptığı bir araştırmaya göre, en az 195 bitki türü, 25 kelebek türü ve en az üçü nesli tükenmekte olarak listelenen çok sayıda kuş türü buldu ve buranın nesli tükenmekte olan dağ ceylanı ve tehdit altındaki çizgili sırtlan için bir yaşam alanı olduğunu kaydetti.
UNESCO kültürel alanı olan Batı Şeria’daki Battir köyü yemyeşil doğası ve tarihi sulama kanalları ile dikkati çekiyor.
Hicaz demiryolu güzergâhında
Osmanlının inşa ettiği Hicaz Demiryolu güzergahında yer alan, ürünlerini bir zamanlar bu demiryolu ile pazarlayan Battir köyünde tarım yapan Filistinli çiftçiler 2 bin yıllık Roma döneminden kalma bir havuzdan suyu dağ yamaçlarından aşağı doğru uzanan teraslarda mahsul yetiştirmek için yönlendiriyorlar. AP’de yer alan habere göre, geçenlerde su bir kaya yüzünden fışkırdı ve meyve veren bir dut ağacının altındaki bir su kemerinden aşağıya, bir zamanlar terasların ürünlerini Kudüs’e getiren, aşağıdaki kullanılmayan Osmanlı tren raylarına doğru aktı.
Su kıtlığı kronik sorun
Nesiller boyunca Kudüs ve Beytüllahim’in pazar bahçesi olarak hizmet veren teraslar, köyün çiftçilerinin paylaştığı karmaşık su kemerleri ve kanallarla sulanıyor. Eski belediye başkanı Akram Bader’e göre Battir’in 5 bin sakininin yaklaşık yüzde 40’ı geçimini hala tarımla sağlıyor. Suya erişim, İsrail işgali altında yaşayan Filistinliler için zaten uzun süredir bir sorun ve çoğu Filistinli kronik bir su kıtlığı yaşıyor. İsrail, bölgedeki su kaynaklarının çoğunu etkin bir şekilde kontrol ediyor ve Filistinlilerin bölgedeki ana su kaynağı olan dağlardan çıkarabilecekleri su miktarını sınırlıyor. Geçmişte, başka yerlerde yapılan modern inşaatlar, Filistinli çiftçilerin bağlı olduğu su kaynaklarının kurumasına, bu bölgelerde tarımın bitmesine neden olmuştu.
Çifte standardın böylesi...
İsrail, Har Gilo West adlı yerleşim planını, Battir’in kuzeyindeki vadi boyunca bir milden (1,5 km) daha kısa bir mesafede sarp bir tepe inşa etmeyi planlıyor. Mevcut Har Gilo yerleşiminin büyüklüğünü fiilen iki katına çıkaracak olan proje, teraslara bakan bir sırtın üzerinde 560 yeni konutu içeriyor. Gush Etzion Yerleşim Konseyi Başkanı Shlomo Ne’eman, bölgede ve özellikle Har Gilo’da ciddi bir konut sıkıntısı olduğunu, ancak tüm kentsel gelişimin çevre pahasına yapıldığı eleştirisi yaparken, söz konusu Battir’i etkileyen Har Gilo West olduğunda, bu inşaatın ‘doğal değeri olmayan kayalık bir tepenin’ üzerinde olduğunu savunuyor. Yerleşim planına karşı çıkan çevreci grupları siyasi aktivizmle suçlayan Ne’eman, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kayıtlı Battir için “Kaynak yok, orman yok, nadir bitki örtüsü yok” diyor.
Listeye girmek köyü işgalden kurtarmıştı
Filistin’in Beytüllahim kentinin batısında yer alan Battir köyü 1949 yılında Rodos Anlaşması’nda tanınan Yeşil Hat’ın içerisindeydi. Daha sonra bu topraklardan Kudüs-Yafa’ya giden Osmanlı-Hicaz Demiryolu geçmeye başladı. Demiryolunun, bölgeden güvenli şekilde geçmesi şartıyla köylülerin, demiryolunun arkasındaki arazilere erişmesine izin verildi. İsrail’in yeni Batı Şerit Duvarı projesinde, duvarın Filistin’de bulunan 4 bin yıllık Battir köyünden geçecek olması aktivist sivil toplum kuruluşları, hatta İsrail Doğa ve Parklar Kurulu dahil olmak üzere diğer pek çok kurum ve kişinin tepkisine yol açmıştı. 2014 yılında Filistin Turizm ve Eski Eserler Bakanlığı köyün risk altındakiler listesine dahil edilmesi ve köyü duvar inşaatından ve topraklarına el koyulmaktan korumak amacıyla UNESCO’ya başvurdu. UNESCO, köyde uzun yıllar boyunca aynı sulama yönteminin korunması, Romalılar ve Kenanlıların göletlerinin ve eski yolları çevreleyen evlerin onarılmış olması dolayısıyla başvuruyu kabil etti. UNESCO, Filistin’in üyeliğini ise 2011’de yaptığı oylama sonucunda kabul etmişti.(Karar)