ŞİÖ: Jeopolitik bir oyun kurucu
"Küresel GSYİH'nin yüzde 30'undan fazlasını, Avrasya kara parçasının yüzde 60'ını ve dünya nüfusunun yüzde 40'ını kapsayan en büyük bölgesel örgüt olarak ŞİÖ, muazzam bir stratejik öneme sahiptir."
Hindistan'ın ev sahipliğinde 4 Temmuz’da düzenlenecek olan Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Devlet Başkanları Konseyi'nin 23. toplantısı tüm dünyanın dikkatini çekmiş durumda. Olası genişlemesinin ikinci aşamasından geçmekte olan bu etkinliğin önemi, bölgesel dinamikler ve daha geniş jeopolitik manzara üzerindeki potansiyel etkilerini deşifre etmek isteyen bölge ülkeleri arasındaki beklentiyi artırıyor.
Üye devletler arasında diyalog ve işbirliği platformu olarak hizmet veren ŞİÖ'nün sanal formatı, fiziksel sınırlamaların getirdiği zorluklara rağmen uluslararası angajmanın devam eden öneminin altını çiziyor.
ÖRGÜTE ÜYE SATISI ARTIYOR
2001'de kurulan ŞİÖ'nün üye sayısı istikrarlı bir artış göstermiştir. Avrasya genelinde siyaset, ekonomi, uluslararası güvenlik ve savunma alanlarını kapsayan çok yönlü bir oluşumdur. Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan tarafından 1996 yılında kurulan Şanghay Beşlisi'nden doğan ŞİÖ, 15 Haziran 2001 tarihinde bu ülkelerin Özbekistan ile birlikte Şanghay'da bir araya gelmesiyle şekillenmiştir. Amaçları siyasi ve ekonomik işbirliğini arttırmaktı.
ŞİÖ Şartı 7 Temmuz 2002'de imzalandı ve 19 Eylül 2003'te yürürlüğe girerek örgütün resmi kuruluşu oldu. O tarihten bu yana, Hindistan ve Pakistan'ın 9 Haziran 2017'de üye olmasıyla örgütün üye sayısı sekize yükseldi.
Geçen yılki zirve, üye devletlerin ŞİÖ'yü daha geniş ekonomik ve altyapı hedefleri olan bir örgüt olarak tasavvur ederek amacını yeniden tanımlama girişimini başlatmasıyla önemli bir ana işaret etti. Bu iddialı hedefler yeni ulaşım yollarının teşvik edilmesini, bağlantı kanallarının çeşitlendirilmesini, istikrarlı tedarik zincirlerinin güvence altına alınmasını ve geniş büyüme fırsatlarının kolaylaştırılmasını kapsamaktadır.
SEMERKANT TEMEL OLACAK
ŞİÖ, ekonomik ve altyapı odaklı bir yaklaşımı benimseyerek bölgesel kalkınma için itici bir güç olma potansiyelini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Sınır ötesi işbirliğini teşvik etmeye kararlı bir şekilde odaklanan örgüt, üye devletlerin farklı kaynak ve kabiliyetlerinden faydalanmayı amaçlamaktadır. Malların, hizmetlerin ve fikirlerin dolaşımını kolaylaştırarak ŞİÖ, sürdürülebilir büyüme ve refah için elverişli bir ortam yaratmaya çalışmaktadır. Örgüt, kolektif gücünden yararlanarak yatırımları teşvik edebilir, teknolojik yeniliği destekleyebilir ve işletmelerin de gelişmesi için elverişli bir ortam yaratabilir. ŞİÖ ekonomik alanlara girdikçe, büyüme üretimi için yeni ufuklar açma ve üye devletler arasında paylaşılan bir refah atmosferini teşvik etme vaadini taşıyor.
ŞİÖ'nün odak noktasının genişletilmesi ve hedeflerinin yeniden ayarlanması, tüm üye devletlerin refahını ve ekonomik çıkarlarını vurgulayan daha kapsayıcı ve işbirlikçi bir yaklaşımı yansıtmaktadır. ŞİÖ, açıklık ve kapsayıcılık ilkeleriyle öne çıkmaktadır. Bir önceki yıl Semerkant'ta düzenlenen zirvede yakalanan ivme üzerine inşa edilen 2023 Zirvesi'nin, ŞİÖ'nün genişlemesinin ikinci aşamasına ilişkin müzakerelerle devam etmesi bekleniyor.
ÜÇ OLMAZ İLKESİ
ŞİÖ, 'üç olmaz ilkesine' – ittifak yok, çatışma yok ve herhangi bir üçüncü tarafı hedef almak yok – sıkı sıkıya bağlı kalması nedeniyle geniş bir takdir toplamıştır. Bu ilkeler işbirliği ve uyum için bir temel oluşturduğundan çok sayıda ülkede yankı uyandırmıştır.
ŞİÖ'nün 'terörizm, ayrılıkçılık ve aşırılıkçılıktan oluşan üç güçle' mücadeleye odaklanan bir işbirliği mekanizmasından siyaset, güvenlik, ekonomi ve beşeri bilimler alanlarını kapsayan çok yönlü bir araca dönüşmesi sadece bir tesadüf değildir. Bu, örgütün bölgesel kalkınmaya bütüncül bir yaklaşımı kolaylaştıran ve farklı üye devletler arasında iyi niyet yaratan karmaşık meseleleri zekice ele alışının bir kanıtıdır.
Dikkat çekici bir şekilde Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkeler ŞİÖ'nün saflarına katılma konusunda istekli olduklarını ifade etmişlerdir. ŞİÖ'nün dayanıklılığı, toprak anlaşmazlıkları ve ideolojik ayrılıklar da dahil olmak üzere siyasi, tarihi ve kültürel farklılıkları aşma kabiliyetinin bir kanıtıdır.
İRAN’IN ÜYELİĞİ BU AY NETLEŞECEK
ŞİÖ'nün şu anda sekiz tam üye ülkesi, dört gözlemci ülkesi ve 14 diyalog ortağı bulunmaktadır. Belarus ŞİÖ'ye katılmak için başvuruda bulunurken, İran'ın daimi üyeliği Temmuz ayı başında kesinleşecek.
ŞİÖ'nün dikkat çekici yükselişi, Avrasya işbirlikleri alanında inkar edilemez bir zafere işaret ediyor. Zorluklar devam etse de, ŞİÖ kuruluşundan bu yana önemli adımlar atmış, üyeler arası birlik, ekonomik sorunlar ve kurumsal çerçevesini güçlendirmek gibi önemli meselelerle boğuşmaya çalışmıştır. Bu çabalar sadece örgütün bölgesel önemini arttırmakla kalmamış, aynı zamanda yeniden canlanan bir bölgeselcilik çağını da müjdelemiştir.
DÜNYA NÜFUSUNUN YÜZDE 40’INI OLUŞTURUYOR
ŞİÖ yolculuğunda sebat ettikçe, kolektif potansiyelini kullanmaya, kapsamlı işbirliğine elverişli bir ortamı teşvik etmeye ve nihayetinde daha müreffeh bir geleceğin yolunu açmaya hazırdır. ŞİÖ geliştikçe, uluslar arasında ortak refah ve uyum ilkeleri rehberliğinde küresel manzarayı yeniden tanımlamaya hazırdır.
Küresel GSYİH'nin yüzde 30'undan fazlasını, Avrasya kara parçasının yüzde 60'ını ve dünya nüfusunun yüzde 40'ını kapsayan en büyük bölgesel örgüt olarak ŞİÖ, muazzam bir stratejik öneme sahiptir. Geniş Avrasya topraklarına yayılan bu geniş ortaklığın üye devletleri, ŞİÖ'yü sadece bölgesel bir güvenlik platformu olarak değil, aynı zamanda daha da büyük bölgesel ekonomik işbirliği için gelişen bir forum olarak görmektedir. ŞİÖ, sadece güvenlik odaklı bir oluşum olmaktan ziyade, kullanılmamış ekonomik imkanların geniş bir rezervuarını temsil etmektedir. (CRI)
