Surovikin muamması
Vagner’in patronu Prigojin’in kalkışma başlattığı 23-24 Haziran’dan sonra, halihazırda Kuzey Kafkasya bölgesindeki Birleşik Kuvvetler Grubu’nun hava kuvvetleri komutanı olan Ukrayna’daki Rus kuvvetlerinin eski genel komutanı Sergey Surovikin ortalıkta yok.
Surovikin’in akıbetine dair spekülasyonların çoğu da şüpheli.
Bunun yanında Genelkurmay Başkanı Valeriy Gerasimov, Genelkurmay Başkan Yardımcısı Vladimir Alekseyev ya da Savunma Bakan Yardımcısı Yunus-bek Yevkurov hakkında da herhangi bir bilgi yok.
Surovikin’in şu ana dek kamuoyunun karşısına son çıkışı 24 Haziran Cumartesi gecesi, Vagner konvoyları Rostov-na-Donu ve Voronej’e doğru iki yönde ilerlerken oldu. Surovikin, video mesajında Şoygu ve Gerasimov’a desteğini açıklamıştı.
3 Temmuz Pazartesi günü Savunma Bakanı Şoygu nihayet sükunetini bozdu. 3 Temmuz Pazartesi günü Savunma Bakanlığı’nın basın dairesi tarafından yayımlanan videoda Şoygu, yaşananları “ülkedeki durumu istikrarsızlaştırma" teşebbüsü olarak nitelendirdi ve bu planların “Silahlı Kuvvetler personeli yeminlerine ve askeri görevlerine sadakat gösterdikleri için” başarısız olduğunu ifade etti. Bakan, “Provokasyon birlik gruplarının eylemlerini etkilemedi,” diye de ekledi.
Bu muğlak durum New York ve Londra basınında bilindik reaksiyonlar almış. New York Times’ın haberinde Surovikin’in Prigojin’in planlarından haberdar olduğunu ifade eden bir başlık atıldı. Haberdeki tüm bilgilerde atıflar ismi meçhul ABD’li yetkililere yapıldı. İddiaya göre ABD istihbarat teşkilatları yaklaşan kalkışmadan haberdardı ve Surovikin’in diğer generallerle birlikte (yine ismi açıklanmayan) Rus askeri kurumunun liderliğinde “şiddetli bir değişim planlamış olabileceğine dair” bilgiye sahipti. NYT, suyu bulandırması için ABD’nin eski Moskova Büyükelçisi ve dolandırıcı Mihail Hodorkovskiy ve Bill Browder ile yakın ilişkileri olan Michael McFaul’dan da görüş almış.
Ardından NYT’de Surovikin’in yardımcısı Andrey Yudin ile birlikte yakalanarak Lefortovo gözaltı merkezine götürüldüğü iddiası yer buldu.
Ancak 28 Haziran’da Yudin gözaltı merkezinde olduğunu yalanladı, “evinde tatilde” olduğunu ve amirinin nerede olduğunu bilmediğini belirterek kafa karışıklığını daha da artırdı. Aynı gün Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov da bu saçmalıkları spekülasyon ve dedikodu olarak nitelendirdi.
Ancak kısa bir süre sonra Financial Times kendi kaynaklarına dayanarak haberi verdi: “Surovikin kesinlikle gözaltına alındı.” Generalin kızı gazetecilere verdiği demeçte haberi yalanladı. Aynı zamanda NYT, kalkışmanın ardından “misillemelerin” başladığını duyurarak saldırıya geçti.
Rusya Dış İstihbarat Teşkilatı’nan emekli Korgeneral Leonid Reşetnikov’un yorumu şöyle:
“İstihbaratta çalıştığım dönemdeki deneyimlerime dayanarak söyleyebilirim ki, bu türden pek çok şok yaşadık ve krizin zirvesinde, olayların merkezinde yer alanlardan her zaman şu ya da bu şekilde hesap soruldu. Surovikin’in gözaltına alınması mı? Bilirsiniz, bu çapta bir kişi gözaltına alındığını, bunun her zaman ve oldukça hızlı bir şekilde ortaya çıkması gerektiğine inanırım.”
Bu kulağa mantıklı geliyor.
Ama bir şey daha var. İstifa konusunun da hesaba katılması gerekebilir. Ukrayna’daki müdahalenin en parlak ve en başarılı komutanlarından biri skandal bir kalkışmanın ardından istifa ediyor. Kötü senaryo ama mümkün.
Fakat bazılarına göre Surovikin, halihazırda Şoygu’nun yerine savunma bakanı olarak atanabilecek isimler arasında gösterilmişti.
Reşetnikov, kalkışmanın ardından bir soruşturma başlatılmış olması ihtimalini mantıklı bulmuş. Yani, tahkikat sürecinde Surovikin’in gözlerden ırak olması tercih edilmiş olabilir. Reşetnikov’a göre bu uygulamada Surovikin’in kalkışmada dahli olup olmadığından kuşku duyuluyor olması ihtimali önemsiz bir detay:
“Sadece Surovikin değil, o sırada görevde olan herkes tabiri caizse incelemeye tabi tutuluyor. Ve normal bir süreç var: insanlar sorgulanıyor, mülakata alınıyor ve nasıl, ne, neden ve niçin soruları soruluyor.”
Putin’in Savunma Bakanlığı makamında görev değişikliğine gideceğine artık kesin gözüyle bakılıyor. Surovikin’in arazi olması, bu sürece dair hazırlık mıdır bilinmez ama Reşetnikov bunun da ihtimal dahilinde olduğunu söylemiş. (Emre Köse, emrekose.substack.com)