"Husiler, ABD'nin Orta Doğu güvenlik hesaplarını altüst etti"
Araştırmacı David Ottaway, Wilson Center'deki yazısında "Husilerin, Kızıldeniz trafiğinde ABD'yi ve müttefiklerini felce uğrattığını ve İran füzeleri ve insansız hava araçlarıyla desteklenen Husi saldırılarının ABD için güvenlik sorunu teşkil ettiğini" yazıyor.
Düşünce kuruluşu Wilson Center'da yayımlanan ''Yemen’s Houthis Upset US Middle East Security Calculations'' başlıklı makalenin yazarı, Washington Post'un Orta Doğu'da dış muhabirliğini de yapmış David Ottaway, Husilerin İran destekli füze ve insansız hava aracı kabiliyetleriyle Ortadoğu güvenliğinde önemli bir faktör haline gelmesini ve Yemen'in Kızıldeniz'deki iktidarını konu ediniyor.
* * *
İsrail-Hamas Savaşı, isyancı Husi hükümetinin tüm beklentilere rağmen Kızıldeniz'deki küresel ticari trafiği büyük ölçüde felç etmeyi başardığı Yemen'de bir Siyah Kuğu doğurdu. Husilerin insansız hava araçları ve füze saldırılarını durdurmak için gönderilen ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği savaş gemilerinin stratejik uluslararası su yolundan geçen ticari gemilere yönelik çabaları şu ana kadar başarısız oldu ve büyük bir tırmanma olmadığı sürece başarı şansı çok az.
Husiler şimdi hedeflerini Avrupa ve Asya arasındaki deniz ticaretinde Afrika'nın çevresindeki alternatif bir rotada seyreden gemilere genişletmek ve hatta Doğu Akdeniz'de İsrail'e giden gemilere saldırmakla tehdit ediyor. Kasım ayında başlayan saldırılarının amacının Hamas'a ve Filistinlilerin bağımsız devlet mücadelesine destek vermek olduğunu söylüyorlar ama çok daha hırslı bir gündemleri olduğu da açık.
Husilerin tırmanışı
Siyah Kuğu, güvenlik analistlerinin büyük ve beklenmedik sonuçlara yol açan, tamamen öngörülemeyen ve tahmin edilemeyen olayları tanımlamak için kullandıkları bir terimdir. Husi füze ve drone kabiliyetinin Orta Doğu güvenliğinde önemli bir faktör olarak ortaya çıkması tam da böyle bir olaydır.
Hem Husi hükümeti hem de su yolunu açık tutmakla görevli ABD Merkez Komutanlığı (CENTCOM) Mayıs ayı sonunda birbirlerine yönelik saldırılarını tırmandırdı. Husiler Kızıldeniz'de altı, Arap Denizi ve Akdeniz'de de birer ticari gemiyi hedef aldı. Bu saldırıların hiçbirinin fazla hasara yol açmadığı bildirilse de Husilerin, tehdidi sona erdirmek için ABD öncülüğünde altı ay süren bir kampanyadan sonra bile birden fazla hedefi vurmaya devam ettiğini gösterdi.
Husiler başlangıçta sadece İsrail limanlarına giden İsrail'e ait ticari gemilerin peşinde olduklarını söylemişlerdi. Ancak uzun zamandan beri füzelerini ve insansız hava araçlarını İsrail dışındaki pek çok gemiye, hatta ABD, İngiliz ve AB savaş gemilerine de ateşlemeye başladılar. Son alevlenmede Husiler USS Dwight D. Eisenhower uçak gemisini de iki kez hedef aldıklarını ve vurduklarını açıkladılar, ancak Pentagon bunu yalanladı. En uzun menzilli balistik füzeleri Toofan, ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı'nın tahminlerine göre 1.200 mil uçabiliyor ve böylece Akdeniz'e ulaşabiliyor. İran Husilere bir dizi kısa ve orta menzilli seyir ve balistik füzenin yanı sıra kökenlerini gizlemek için yeniden adlandırdıkları insansız hava araçları da sağladı. Yaklaşık 90 saldırı düzenleyerek 20 ticari gemiye zarar verdiler, birini batırıp diğerini ele geçirdiler ve ABD'ye ait üç MQ-9 Reaper istihbarat toplama uçağını düşürdüklerini iddia ediyorlar.
CENTCOM Husilerin son dönemdeki tırmanışına kendi yanıtını verdi. CENTCOM 30 Mayıs'ta Husilere ait sekiz “mürettebatsız hava aracı” ya da insansız hava aracını imha ettiğini ve Birleşik Krallık savaş uçaklarıyla birlikte Yemen'de “İran destekli Husi teröristlerin kontrolündeki bölgelerde” 13 hedefe saldırdığını bildirdi. ABD'nin Yemen'de bu büyüklükteki saldırıları sivil kayıplardan kaçınmak için nadiren düzenleniyordu ancak Husiler bu kez 16 Yemenlinin öldüğünü ve 42 kişinin de yaralandığını iddia etti. Yine 1 Haziran'da yapılan bir başka basın açıklamasında CENTCOM güçlerinin USS Gravely destroyerine yönelen iki Husi seyir füzesini düşürdüğü belirtildi.
Husiler ve İran
Sünni ağırlıklı bir ülkede Zeydi Şii bir azınlık olan Husilerin Kızıldeniz güvenliğinde önemli bir faktör haline geleceğini ABD'li ya da Orta Doğulu analistlerden çok azı öngörmüştü. Bu geri kalmış aşiret mensupları Eylül 2014'te başkent Sanaa'yı ele geçirdi ve o zamandan beri ülkenin Suudi Arabistan sınırındaki en kalabalık kuzey yarısında hakimiyetlerini pekiştirdiler. Dokuz yıl süren iç savaşın ardından Husiler hala ülkenin tamamını kontrol etmeye çalışıyor; güneyde Aden'de uluslararası tanınırlığa sahip bir hükümet var ama orada bile çok az yetkiye sahip.
Husilerin son tırmanışının İran'dan gelen bir talebe karşılık olup olmadığı belirsizliğini koruyor. İranlılar, eski cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin geçen ay bir helikopter kazasında ölmesinin ardından yeni bir cumhurbaşkanı seçme sürecindeler. Husi hükümeti, İsrail ve ABD'nin Orta Doğu'daki varlığına karşı çıkan İran liderliğindeki “Direniş Ekseni ”nin sadık bir üyesi. Yine de uluslararası tanınırlık kazanmak ve Kızıldeniz'deki iki büyük Arap gücü olan ABD destekli Suudi Arabistan ve Mısır'a karşı koz elde etmek gibi çıkarları söz konusu.
Bu noktada, Husi hükümetini tanıyan tek ülke, giderek daha ölümcül ve uzun menzilli insansız hava araçları ve füzelerinin tek tedarikçisi olan İran'dır.
Bu noktada, Husi hükümetini tanıyan tek ülke, her zamankinden daha ölümcül ve uzun menzilli insansız hava araçları ve füzelerinin tek tedarikçisi olan İran'dır. Yıllarca inkar ettikten sonra, İran Devrim Muhafızları'ndan bir yetkili Mayıs ayı sonunda İran'ın Husilere 200 mil menzilli Gadir gemisavar seyir füzesi verdiğini doğruladı.
Küresel ticaret üzerindeki etkisi
Kızıldeniz, güney girişindekiBabül Mendep Boğazı ve kuzeyinde gemilerin Akdeniz'e ulaşmak için geçtiği Süveyş Kanalı ile dünyanın en stratejik su yollarından biridir. ABD Enerji Enformasyon Ajansı'na göre deniz yoluyla taşınan petrolün yüzde 12'si bu üç su yolundan geçmektedir. Uluslararası Para Fonu (IMF) ise bu su yollarının tüm küresel deniz ticaretinin yüzde 15'ini oluşturduğunu hesaplıyor.
Bu durumdan en çok etkilenen ülke, son mali yılında (2022-23) kanal geçiş ücretlerinden 9.4 milyar dolar gelir elde ederek en önemli üç dış gelir kaynağından biri haline gelen Mısır'dır (Turizm ve yurtdışında çalışan Mısırlıların işçi dövizleri diğer ikisi).
IMF, Süveyş Kanalı'ndan geçen gemi trafiğinin 2024 yılının ilk iki ayında %50 oranında düştüğünü bildirdi. Bir başka rapora göre ise Aralık ortası ile Nisan ayı arasındaki düşüş %66'dır. Bu durumdan en çok etkilenen ülke, son mali yılında (2022-23) kanal geçiş ücretlerinden 9,4 milyar dolar gelir elde eden ve bu geliri en önemli üç dış gelir kaynağından biri haline getiren Mısır oldu (Turizm ve yurtdışında çalışan Mısırlıların işçi dövizleri diğer ikisi).
Bu durumdan ciddi şekilde etkilenecek bir diğer ülke ise Kızıldeniz kıyısında turistler için lüks tatil köyleri inşa etmek için yüz milyarlarca dolar harcayan ve Ürdün sınırı yakınlarında “Neom” adında yeni bir şehir kuran Suudi Arabistan.
Biden yönetiminin Husi meydan okumasıyla başa çıkma stratejisinin başarısızlığı, Washington'un İsrail-Hamas Savaşı'na ve onu sona erdirmenin bir yolunu bulmaya odaklanması nedeniyle büyük ölçüde göz ardı edildi. Ancak Pentagon, ticari gemiciliği Husi saldırılarından korumak için Refah Muhafızı Operasyonu'nu başlatmak üzere özel bir görev gücü kurduğu geçen Aralık ayından bu yana bu işe derinden dahil oldu.
ABD ve müttefiklerinden gelen tepkiler
Gerçekte, Kızıldeniz gemiciliğini korumak için ABD liderliğindeki kampanya parçalanmış ve Avrupalı müttefiklerinden sınırlı destek almış, Arap ortaklarından ise neredeyse hiç destek alamamıştır. Sadece İngiltere Prosperity Guardian altında faaliyet göstermek üzere savaş gemileri gönderirken, Avrupa Birliği Yunanca “kalkan” anlamına gelen Aspides adında ayrı bir görev gücü oluşturdu. Şu anda Kızıldeniz'de dört savaş gemisi bulunuyor.
En çarpıcı olanı ise ABD Beşinci Filosuna ev sahipliği yapan Bahreyn dışında hiçbir Arap ülkesinin kendisini kamuoyu önünde her iki operasyonla da ilişkilendirmemesi ya da herhangi bir gemi göndermemesi oldu. Buna Kızıldeniz'in ticari trafik ve turizm için güvenli kalmasında en fazla çıkarı olan iki ana Kızıldeniz ülkesi Mısır ve Suudi Arabistan da dahil. Ancak Hamas'a karşı İsrail'e yardım ediyor görünmekten duydukları korku daha da büyük bir endişe kaynağı.
İsrail-Hamas savaşında bir ateşkes olması halinde Husilerin Kızıldeniz saldırılarına son verip vermeyeceğini zaman gösterecek.
İsrail-Hamas Savaşı'nda ateşkes sağlandığında Husilerin Kızıldeniz'deki saldırılarına son verip vermeyeceğini zaman gösterecek. Ancak Husi hükümeti uluslararası alanda tanınmasa da ABD, AB ve Orta Doğu'nun iki büyük ülkesi Suudi Arabistan ve Mısır tarafından hesaba katılması gereken bir askeri güç olarak kendini kabul ettirmiş durumda.
Husi Kara Kuğusu'nun sonuçları yakında Washington'da daha belirgin hale gelebilir. Biden yönetimi, Suudi Arabistan'ı İran'dan korumak için bu ülkeyle ikili bir güvenlik anlaşmasına varmaya yakın olduğunu söylüyor. Önerilen güvenlik anlaşmasının detayları henüz kamuoyuna açıklanmadı, bu nedenle ABD'nin güvenlik garantisinin Suudi Arabistan'ı Husilerin yanı sıra İran saldırılarına karşı korumayı da kapsayıp kapsamayacağı bilinmiyor. Ancak Husiler ve İran yakın müttefikler ve dokuz yıldır süren Yemen iç savaşı sırasında Suudi Arabistan'ın petrol ve askeri tesislerine yüzlerce füze fırlattılar.
Her halükarda CENTCOM ile Husiler arasındaki mevcut tıkanıklık, ABD-Suudi güvenlik anlaşması önerisi kamuoyuna açıklanır açıklanmaz ve Senato'nun onayına da ihtiyaç duyar duymaz Biden yönetimini ve Kongre'yi bekleyen riskler ve karmaşıklıklar konusunda ayıltıcı bir hatırlatma işlevi görmeli.
(David Ottaway*, Wilson Center - Çeviri: YDH)
Washington Post'un Orta Doğu eski dış muhabiri ve araştırmacı
NOT: Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Hürseda Haber’in editöryal politikasını yansıtmayabilir.
