Kömür madenleri: Grizu patlamaları önlenebilir mi?

Yeraltı madencilik faaliyetlerinin başlıca risklerini gaz ve toz patlamaları oluşturuyor. Her yıl dünya genelinde madenlerde meydana gelen patlamalar çok sayıda işçinin hayatına mal olabiliyor.

Madencilik işkolu çalışma hayatının en tehlikeli sektörleri arasında yer alıyor. Türkiye'de 1996–2006 yılları arasındaki SGK verilerine göre iş kazalarının %8,71’i, meslek hastalığı vakalarının %49,20’si, sürekli iş göremezlik vakalarının %26,76’sı, ölüm vakalarının ise %10,05’i madencilik sektöründe meydana geldi.

Madencilik sektöründe uzmanların ve araştırmacıların, gaz ve toz patlamalarının önlenebilir olduğuna yönelik çalışmaları mevcut.

Grizu nedir, grizu patlaması nasıl olur?

Fransızca bir kelime olan grizu, metanla havanın karışımını ifade ediyor. Yönetmeliklere göre yeraltı çalışmalarında patlayıcı ortama zemin hazırlayacak miktarda metan gazı çıkma ihtimalinin olduğu yerler grizulu kabul ediliyor.

Kimyasal formülü CH4 olan metan renksiz, kokusuz ve yanıcı bir gaz. Metan gazı; ömürleşme, kömürün kökeni olan ve su altında havasız kalan bitkilerdeki karbon, hidrojen ve oksijenin birbirleri ile yaptıkları kimyasal tepkimeler ile oluşur. Bu kimyasal tepkimeler neticesinde karbon oksijen ile birleşerek (CO2), oksijen hidrojen ile birleşerek (H2O) ve hidrojen karbon ile birleşerek (CH4) meydana geliyor.

Euronews Türkçe'ye konuşan Bağımsız Maden İş Sendikası'ndan Başaran Aksu, metanın "yüzde 4'ün üzerine çıkmasıyla ve parlama ile kömür tozlarını tutuşturarak şiddetli patlamaya dönüşüyor ve demir hidroliklerini bile eritiyor." diyor.

Metan patlaması yeterli miktarda oksijenin, patlayıcı gazın CH4 bir araya gelmesi ve bir tutuşturucu kaynağı ile teması sonucunda gerçekleşiyor. Uzmanlara göre en güçlü patlama metan oranı yüzde 9 seviyesini aştığında meydana geliyor.

Çalışma ve Sanayi Bakanlığı uzmanlarına göre metan, yeraltı maden işletmelerinde üç şekilde maden havasına karışabilir:

-Kazı sırasında ortama metan yayılması,

-Metan boşalması (arından ortama metan yayılımı),

-Ani metan çıkışı

Patlama sırasında ortamın genişliğine göre sıcaklık 1850–2650 dereceye kadar ulaşıyor.

Grizu patlaması önceden önlenebilir mi?

Bağımsız Maden İş Sendikası'ndan Başaran Aksu'ya göre evet önlenebilir. Aksu, sürekli olarak madende ölcümler ve yeraltı sondajları yapılarak durumun tehlikeli düzeye ulaşıp ulaşmadığının anlaşılabileceğini söylüyor.

Uzmanlar genel olarak grizu patlaması ile mücadelede üç aşamanın kritik olduğunu belirtiyor. Bunlar

-Metan birikiminin önlenmesi,

-Biriken metanın alev almasının engellenmesi,

-Patlamanın yayılmasının sınırlandırılması.

Madenlerde güvenlik ihmali var mı?

Bartın'da patlamanın meydana geldiği maden ocağını ziyaret eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, madenin "en ileri imkanlara sahip olduğunu" söyledi.

Başaran Aksu'ya göre ise madende güvenlik önlemleri konusunda ihmaller vardı. Maden ocağının Türkiye Taşkömürü Kurumu'na ait olduğunu söyleyen Aksu, kurumda zamanla uzman olmayan atamaların yapıldığını ve çalışanların azaltılmasının beraberinde sektörde ihmallere yol açtığını ileri sürdü. (Ajanslar)