Hakan Fidan’ın Çin temaslarının anlamı ve zamanlaması
Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan 3-5 Haziran tarihlerinde, Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi Siyasi Büro üyesi ve dışişleri bakanı Wangi Yi’nin davetiyle Çin’e gidiyor. Fidan’ın ziyareti, zamanlama ve içerik bakımından dikkat çekiyor...
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan 3-5 Haziran tarihlerinde karşıtı Wangi Yi’nin davetiyle Çin’e gidiyor. Fidan’ın ziyareti, aynı zamanda Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi Siyasi Büro üyesi olan Wang Yi’nin 25-26 Temmuz 2023’teki Ankara ziyaretine cevaben yapılıyor olsa da zamanlama ve içerik bakımından dikkat çekiyor.
Pekin’de Dışişleri Bakanı dışında Devlet başkanı Xi Jinping’in yardımcısı Han Zheng ve ÇKP Siyasi ve Hukuk Komisyonu Başkanı Chen Wenqing ile de görüşecek olan Fidan’ın ziyaretinde 4-5 Haziran’da Sincan Uygur Özerk Bölgesindeki Urumçi ve Kaşgar şehirlerine gidecek. Uygur özerk bölgesine Türkiye’den son üst düzey ziyareti -o dönem Başbakan sıfatıyla- Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 2012’de yapmıştı.
Bu aynı zamanda Uygur bölgesindeki insan hakları ihlali haberlerinin yoğunlaştığı döneme işaret ediyordu. Gerçi Türkiye (Suudi Arabistan ve Pakistan gibi) ABD-İngiltere-Fransa’nın propaganda çizgisinden uzak dursa da Çin’in yatırımlar konusundaki çekincesi olmasına rağmen Çin’i eleştirdi.
Sincan ve Tayvan
Dışişleri Bakanlığı kaynakları, buna karşın Fidan’ın ziyaretinde Çin’in egemenlik ve toprak bütünlüğü ile “Tek Çin” politikasının devam ettiğine özel vurgu yapacağını söylüyorlar. Uygur bölgesi ziyareti Türkiye’nin bölgedeki Türk kökenli Müslümanlara yönelik insan hakları ihlalleri haberlerine duyarsız olmadığını göstermeyi amaçlıyor. “Egemenlik ve toprak bütünlüğü” söylemi de Uygur bölgesindeki ayrılıkçı hareketlerin ve El Kaide ve IŞİD (DEAŞ) etkisindeki terör hareketlerine karşı duruşunu vurguluyor.
“Tek Çin” vurgusuysa Türkiye’nin Çin derken sadece Çin Halk Cumhuriyeti’ni kast ettiği, Tayvan’ı tanımadığı anlamına geliyor.
Ziyaretin zamanlaması bu bakımdan da önem taşıyor.
Çin silahlı kuvvetleri 23-24 Mayıs tarihlerinde, Tayvan Cumhurbaşkanı olarak 20 Mayıs’ta görevi devralırken Lai Ching’in Çin anakarasıyla Tayvan’ı ayıran boğaz konusundaki sözlerini “cezalandırmak” amacıyla devasa bir tatbikat yaptı. “Birleşik Kılıçlar” adı altında yapılan bu hava-deniz tatbikatının hedefinin gerektiğinde Tayvan’ı almak olduğunu da gizlemedi.
Çin, ABD seçimlerine aylar kala Başkan Joe Biden yönetiminin tepkilerini sınıyor.
Fidan’ın temaslarında ticaret
Çin Cumhurbaşkanı Xi’nin (Şi) 30 Mayıs’ta Pekin’de başlayan 10 Arap Ülkeleri Forumunda Filistin’in tanınması ve iki devletli çözüme destek vermesi de Ankara’yı memnun etti.
Çin, Türkiye’nin Asya’da birinci, dünyada üçüncü büyük ticaret ortağı. Yıllık ticaret hacmi 2023’te 48 milyar dolar ama denge Türkiye aleyhine. Fidan’ın temaslarında iki ülke arasındaki ticaret hacminin artırılması ve Türkiye lehine düzeltilmesi de gündemde. Türkiye özellikle yeni teknolojiler alanında Çin’den yatırım bekliyor.
Bu çerçevede Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile Çin Tabii Kaynaklar Bakanı Vang Guanghua ve Ulusal Enerji İdaresi Başkanı Cang Cienhua arasında Pekin’de imzalanan protokolün kapsamına Eskişehir civarında bulunan nadir toprak elementlerinin birlikte işlenmesi dahil.
Fidan’ın üzerinde duracağı bir diğer konunun da Türkiye’nin Çin’in Avrupa’ya uzanacak ulaştırma koridoru Kuşak ve Yol projesine katılmak olduğı bildiriliyor.
Rusya-Ukrayna savaşıyla kuzey koridoru ve İsrail-Hamas savaşıyla güney koridorunun riske girmesi ardından Hazar-geçişli orta koridor yeniden güncellik kazanabilir. (yetkinreport)
