Gürcistan protestoları: İbresi şaşan kadim dosta balans ayarı

Batı’nın ABD’de uzun zamandır yürürlükte olan “yabancı acenteler” yasasının tercümesinden başka bir şey olmayan bir yasanın Gürcistan’da yürürlüğe girmesine karşı çıkması epey düşündürücü.

Geçen hafta Gürcistan’da “yabancı acenteler” ile ilgili yasa taslağı parlamentoya sunuldu ve durum, derhal Batı’nın tepkisini çekti. Washington ve Brüksel, Gürcistan’daki siyasi süreçlerde rol alan yabancı sermayeli kuruluşları mali durumlarını devlete açıklamaya zorlayacak olan yasanın “Gürcistan toplumundaki bağımsız sesleri susturacağı” eleştirisini yaptı.

Son yaşananların kaynağı tek başına bu değil.

Batılı ülkelerin sayısız STK aracılığıyla dünyanın neredeyse tüm ülkelerinde siyasi nüfuz sahibi olmak istedikleri malum; Batı’nın — özellikle de ABD’nin — Gürcü parlamentosunda ilk oylamada geçen yasa taslağını neden eleştirdiği anlaşılabilir.

Gürcistan’daki mevcut hükümet, özellikle Ukrayna ihtilafında Rusya’yı doğrudan karşısına almayı tercih etmedi. Bu süreçte cephe haline gelme tehlikesini göze almayıp üzerine Rusya ile ticari bağları güçlendirmeyi seçtiler. Yaptırımları da pas geçtiler.

Tiflis’in tutumu, zaman zaman negatif reaksiyon alsa da durum tali algılandı.

Dolayısıyla protestoların ardında — açılan bayraklardan da anlaşılabileceği üzere — aynı “yabancı acentelerin” olduğu düşünülebilir, bu konudaki engin tecrübeleri epey bilindik.
Sokaktaki atmosfer ve tepkiler

7 Mart günü binden fazla gösterici başkent Tiflis’in merkezinde toplandı. Protestolar, Gürcü parlamentosunun söz konusu yasa taslağı [tam adıyla Yabancı Etkinin Şeffaflığı Hakkındaki Kanun] ile ABD’deki ilgili yasayı mukayese ettikleri görüşmeler esnasında başladı.

Nihayetinde Gürcistan parlamentosu, yasanın hem Gürcü versiyonunu hem de ABD’deki yasanın tercümesini ilk okumada kabul etti.

Bu arada çevik kuvvet polisleri parlamento önüne geldi. Binanın önünde çıkan arbede sonucunda birkaç emniyet görevlisi yaralandı.

İçişleri Bakanlığının verdiği bilgiye göre dünden bu yana gözaltına alınanların sayısı toplamda 66.

Bununla beraber Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili, ABD’ye gerçekleştireceği çalışma ziyareti sırasındaki tüm toplantılarını gösteriler nedeniyle iptal etti.

Buradan Özgürlük Anıtı’nı arkasına alıp video mesaj paylaşan Zurabişvili, göstericilere desteğini iletti:

    “Sizinleyim, zira bugün özgür Gürcistan’ı, istikbalini Avrupa’da gören ve kimseye bu geleceği elinden alma hakkı vermeyecek Gürcistan'ı temsil ediyorsunuz”.

Cumhurbaşkanı, yasa taslağının masasına gelmesi halinde veto edeceği sözünü de vererek bunun her ne şekilde olursa olsun iptal edilmesi gerektiğini savundu:

    “Venedik Komisyonuna gönderilmemeli. Venedik Komisyonu, bu yasanın nasıl bir yasa olduğunun pekâlâ farkında. En başından beri bu yasayı veto edeceğimi söyledim ve bunu yapacağım”.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, “barışçıl protestocuların özgürce toplanmalarına ve görüşlerini ifade etmelerine izin verilmesi gerektiğini” belirtti.

Price, ayrıca Washington yönetiminin ilgili durum nedeniyle Gürcistan hükümetine karşı yaptırım olasılığını göz ardı etmediğini ifade etti.

Yanı sıra ABD’nin Tiflis Büyükelçisi Kelly Degnan da yasa aleyhinde konuşanlar arasında yer aldı. Degnan, ülkede dış yardım tamamen şeffaf olunduğu için buna gerek olmadığını öne sürdü. [Hakkındaki ayrıntılara şuradan erişilebilir].

Degnan, taslağın “tıpkı Rusya’da olduğu gibi sivil toplumu damgalayacağına, bağımsız medyayı ve muhalif sesleri susturacağına” inanıyor.

Alman meslektaşı Peter Fischer da aynı görüşte. Avrupa Dış İlişkiler Servisi’nin (EEA) daha önce yaptığı açıklamayı anımsatan Fischer, “Tasarının kabul edilmesi Gürcistan’ın AB’ye arzularına ve ayrıca AB normları ve değerlerine aykırı” demiş.

ABD’nin Tiflis Büyükelçiliği, yazılı açıklamada biraz daha ileri gidip ilgili yasanın “Kremlin’den esinlenilmiş” olduğunu söylemiş.

Yasa Rus icadı mı?

Şubat ayında Gürcistan parlamentosu, yabancı acenteler yasasının iki versiyonunu — bir Gürcü versiyonu ve bir Amerikan versiyonu — tescil etmişti. İkinci versiyon ABD’de yürürlükte olan Yabancı Acenteler Kayıt Yasası’nın (FARA) tercümesiydi.

Batı’nın ABD’de uzun zamandır yürürlükte olan “yabancı acenteler” yasasının tercümesinden başka bir şey olmayan bir yasanın Gürcistan’da yürürlüğe girmesine karşı çıkması epey düşündürücü.

Ne de olsa ABD, bu yasayı siyasi kurumları üzerindeki yabancı etkiyi önlemek için 1938 gibi erken bir tarihte yürürlüğe koymuştu.

Dolayısıyla sokaktaki protestocular “Rus yasalarına hayır” sloganını kullansa da aksi bir durum söz konusu.

Yasa, Rusya’da da 2012’nin temmuz ayında yürürlüğe girmişti ve ABD’de uygulanan muadilinden çok daha hafif cezai hükümler içeriyor.

Gürcü versiyonuna göre, finansmanının yüzde 20’sinden fazlası yurt dışından gelen tüzel kişiler “yabancı etki ajanı” olarak kabul edilecek.

Belgeye göre durum medya organları için geçerli olsa da tekil şahıslar için değil.

Amerikan versiyonu sadece tüzel kişiler için değil, aynı zamanda bireyler için de geçerli.

Parlamentodaki tartışmalar

Yasa taslağının ilk oylaması öncesinde parlamentoda dokuz saat görüşme yapıldı.

Toplantının başında Birleşik Ulusal Hareket partisinden eski Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili’nin destekçilerinin lideri Levan Habeyşvili, görüşmeleri sabote ederek yasayı onaylayan Hukuk Komisyonu Başkanı Anri Ohanaşvili’ye saldırdı.

Tasarı, ilk olarak Batı karşıtlığıyla bilinen Halkın Gücü hareketi tarafından ortaya atıldı ve iktidardaki Gürcü Rüyası vekillerinden de destek aldılar.

Muhalefet milletvekilleri, protestocu kalabalığa yasanın parlamentodan geçmesine direnmeye devam edeceklerinin sözünü verdiler. Bağımsız milletvekili Roman Gotsiridze, durumu “1937’nin gelişi” olarak nitelendirdi ve “Gürcü Rüyası ülkeyi izolasyona doğru götürüyor. Ama bunun olmasına izin vermeyeceğiz” diye konuştu.

Taslaklar artık ilgili komisyon tarafından onaylandı. Ancak taslakları hazırlayanların da hatırlattığı üzere belgeler doğrulama için Avrupa Konseyi bünyesindeki Venedik Komisyonuna gönderilecek.

Yasayı gündeme getiren Halkın Gücü hareketi, “ABD ve AB’nin Gürcistan’ı savaşa sürükleme teşebbüslerine” daha sert yanıt verilmesini talep ederek iktidar partisi Gürcü Rüyası’ndan istifa edenlerden oluşuyor.

İstifa eden vekillerin resmi olarak hala iktidar koalisyonunda olmalarının da yaşananlarda payı var. (Emre Köse - emrekose.substack.com)